Şimdilerde emekli olan, çalışan, emeklilikte yaşa takılan, memur ya da işçi herkes yeni zam oranlarını ve emekliler için nasıl düzenlemeler olacağını merak ediyor. Ocak ayında belirlenecek olan enflasyon oranı tahminlerine göre yeni emeklilik zam oranlarının neler olabileceği gibi konuları bu yazımızda derledik.
Emekli zammı
Ülkemizde her yıl sonu olduğu gibi bu yıl sonunda da milyonlarca SGK, BAĞ-KUR emeklisi ve memur, yeni yılda emeklilik zammı oranlarının ne olacağını ve ne kadar maaş alacaklarını merak ediyor. Emeklilik zammı ne kadar olduğunu merak eden emekliler açıklanan kasım ayı verileriyle çeşitli hesaplamaları yapmaya başlar. Yıl sonu yaklaştıkça emekli maaşlarının hangi zam oranı ile ilişkili olarak artacağı yönünde çeşitli yorumlar ve emekli zammı haberleri öne çıkar. Peki emeklilik zammını belirleyen faktörler nelerdir?
Emeklilere zam oranı açıklanacak olan enflasyon oranına göre hesaplanır. Açıklanan enflasyon oranlarına göre SGK, BAĞ-KUR emekli maaşları ve memur maaşları belirlenmeye başladı. Bu yüzden BAĞ-KUR, SGK emeklileri ve memurları için enflasyon oranı, emeklilik maaşı zammı oranının hesaplanmasında ve belirlenmesinde kritik önem taşır. Memurlar açıklanan enflasyon oranına göre enflasyon farkı almaya hak kazanırken, BAĞ-KUR emeklileri ve SGK emeklileri açıklanan 6 aylık enflasyon oranı tutarında zam almaya hak kazanırlar.
Türkiye istatistik kurumu verileri çerçevesinde kasım ayında açıklanan enflasyon 2.88 artmıştır. Yıllık bazda değerlendirildiğinde bu artış %84.39’dur. Dolayısıyla temmuz, ağustos, eylül, ekim ve kasım aylarındaki enflasyon oranları belli olduğu için 5 aylık dönemdeki enflasyon farkı hesaplanabilir ve bu enflasyon farkı %14.04’tür.
2022 Temmuz ayında %7 oranında zam alan memur emeklileri, sözleşmeli personeller için bir hesaplama yapıldığında %7’nin üstünde bir enflasyon farkı oluştuğu görülür. BAĞ-KUR ve SGK emeklileri için hesaplamaya dahil edilen geriye dönük 6 aylık TÜFE artışı kadar BAĞ-KUR ve işçi emekli zam oranı hesaplandığında kasım ayı sonu itibarıyla %14.04’tür. Fakat henüz aralık ayı açıklanmadığı için kesin rakamlar 3 Ocak’ta açıklanacaktır ve 3 Ocak’ta açıklanacak olan enflasyon rakamı ile BAĞ-KUR ve SGK emeklilerinin ne kadar zam alacağı netleşecektir.
Emekli zam tablosu
Kasım ayında açıklanan enflasyon oranıyla ilk 5 ayın verilerine göre zam oranlarının ne olacağı hesaplanmakta ve 2023 emekli zammı tablosu için çeşitli tahminler yapılmaktadır. Emeklilik zammı hesaplama için bazı enflasyon olasılıkları değerlendirilir. Bu olasılıklara göre SSK emeklilik zammı kapsamında SGK ve BAĞ-KUR emekli aylık tutarlarına yapılacak zam oranları:
Yıllık enflasyon – Maaş artış oranı
- Yüzde 65,2 Yüzde 16,05
- Yüzde 70,5 Yüzde 19,75
- Yüzde 73,7 Yüzde 22,03
- Yüzde 78,6 Yüzde 25,45
Kadınlarda emeklilik yaşı
Kadınlarda emeklilik yaşı hesaplamasında belirli dönemler yaş, prim gün sayısı gibi önemli kriterleri belirler. Özellikle bu dönemlerde çıkartılan kanunda belirtilen şartları sağlayan kişiler emekli olmaya hak kazanırlar. Döneme göre kanunda aranılan yaş şartını kadınlar doldurdukları zaman emekli aylıklarını almaya hak kazanırlar. Sigortalı olarak işe başlama tarihinde kanunda belirlenmiş olan kriterlere göre kadınlar, tüm şartları tamamladıklarında ve prim tutarlarını tam olarak ödediklerinde yaş şartı tutuyorsa emekli olmaya hak kazanırlar. Kadınlarda emeklilik yaşının hesaplamasındaki en önemli kriterlerden birisi ödenen SGK prim tutarlarıdır. Kadınların yaş şartları ve emeklilik kriterleri hesaplamasında kadınların çalışmaya başladıkları ilk sigortalı oldukları tarih ve sigorta kolu dikkate alınır. Bununla birlikte, kadınlar erkeklere göre daha farklı zamanda emekliliği hak ederler.
Diğer ülkelerde olduğu gibi bizim ülkemizde de kadınlar erkeklerden daha erken yaşta emekli olurlar. Kadınların yaş şartlarının belirlenmesinde hangi tarihte sigortaya ilk giriş yapıldığı ve kanuna göre hangi kriter kapsamında prim ödemiş oldukları değerlendirilmektedir. Bununla birlikte, kadın emeklilik yaşı hesaplamalarında ve alacakları emeklilik maaş tutarı hesaplamasında günümüze kadar kanunen birçok farklı düzenleme yapılmıştır.
Kadınlarda emeklilik yaşı hesaplaması
Halen erken emeklilik, normal yaşta emeklilik, emeklilikte yaşa takılanlar için farklı düzenlemeler gündeme gelmekte ve kanunen değişiklik yapılmaya devam edilmektedir. Bu yüzden değişiklik yapılmış olan kanun hangi yıl ve hangi dönemde yapıldıysa, o maddelerin ve şartların tamamlanıp tamamlanmadığını dikkate almak gerekir.
Kadınlarda emeklilik yaşı hesaplama yöntemi için kadınların hangi yılda çalışmış oldukları, çalıştığı dönemde hangi kanun kapsamına girdikleri detayı önemlidir. Bununla birlikte, 8 Eylül 1999 yılı hem erkeklerin hem de kadınların erken emeklilik yaşı hesaplamasında önemli bir dönemdir. 8 Eylül 1999 yılından daha önce sigortalı olarak çalışmaya başlayan kadınların şartları daha farklı olacak şekilde belirlenir. 8 Eylül 1999 yılı ile 30 Nisan 2008 yılı arasında ilk kez çalışmaya başlayan ve sigortalı olan kadınların yaş ve prim kriterleri daha farklı şekilde belirlenmiştir. 30 Nisan 2008 yılından sonra çıkan kanun maddelerine göre bu tarihten sonra ilk defa çalışan ve sigortalı olan kadınların da hesaplamasında emeklilik yaş şartları daha farklı kriterlere bağlıdır. Bu yüzden kadınlarda emeklilik yaşı hesaplama kriterlerinde 3 dönem önemlidir. Çünkü bahsedilen bu üç dönemde düzenlenen kanunlardaki madde şartlarına göre kadınların prim gün sayıları ve emeklilik yaşı hesaplamaları değişir. Kadınlarda emeklilik için düzenlenen ve önemli şartlardan olan emeklilik prim gün sayısı, 1999 yılından önce ilk defa çalışmaya başlayan ve sigortalı olarak girişi yapılan kadınlar için 3600 gün prim günü olarak belirlenmiştir. Ayrıca 1999 yılı öncesinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan kadınların prim ödeme şartlarını tam olarak yerine getirmelerinin yanı sıra 15 yıl boyunca sigortalı hizmetinin bulunması şartı vardır. Tüm bu şartları tamamlayan kadınlar, emekli yaşını tamamladıklarında emekliliğe hak kazanabilirler.
Kadınların emeklilik yaş hesaplaması çerçevesinde 1999 yılından önce sigortalı olan, prim ödeme şartını ve sigortalılık hizmet süresini tamamlayan kadınlarda emeklilik yaşı 56 olarak belirlenmiştir. Ayrıca kadınlarda 3600 günle erken emeklilik şartları söz konusu olabilir. 1999 yılı erken emeklilik şartları için önemli bir tarihtir. 1999 yılından önce ilk defa sigortalı olan kişiler için 3600 gün prim ödeme şartı bulunmaktadır. Bu kişiler eğer 15 yıl SGK hizmet şartını tamamlarsa erken emekliliğe hak kazanırlar. Önemli dönemlerden bir diğeri de 9 Eylül 1999 ve Nisan 2008 yılları arasıdır. 9 Eylül 1999 ve Nisan 2008 yılları arasında ilk defa çalışmaya başlayan ve sigortalı olan kadınların kriterleri daha farklı şartlarda belirlenmiştir. Bu şartlara göre hem bayanlar hem erkekler için 25 yıllık sigortalı hizmet süresi önemlidir. Ayrıca 7.000 gün SGK primlerinin tam olarak ödenmesi şartı bulunur. 25 yıllık sigorta hizmet şartı ve prim şartını yerine getiren kadınlar 58 yaşını doldurdukları zaman emekliliğe hak kazanırlar. Bununla birlikte, erkeklerde emeklilik yaşı ise 60’tır.
Emeklilik yaş tablosu
Emekliler için hazırlanan tablolar cinsiyet, il defa sigortalı olunan tarih, SGK prim gün sayısı ve yaş kriterlerine göre hazırlanır.
8.09.1999 tarihinden önce sigortalı olan kadınların emeklilik yaş tablosu
1999 öncesi emeklilik yaşı tablosu, erkek ve kadınlar için farklı kriterlerde belirlenmiştir. Kadınların sigortalı oldukları tarihlere göre emeklilik şartları aşağıdaki tabloda gösterilir.
İşe Başlama Tarihi Tamamlaması Gereken – Tamamlaması Gereken – Yaş – Prim
01.04.1981 öncesi ise 20 Yok 5000
01.04.1981-08.09.1981 arasında 20 38 5000
09.09.1981-23.05.1984 arasında 20 40 5000
24.05.1984-23.05.1985 arasında 20 41 5000
24.05.1985-23.05.1986 arasında 20 42 5075
24.05.1986-23.05.1987 arasında 20 43 5150
24.05.1987-23.05.1988 arasında 20 44 5225
24.05.1988-23.05.1989 arasında 20 45 5300
24.05.1989-23.05.1991 arasında 20 46 5375
24.05.1990-23.05.1991 arasında 20 47 5450
24.05.1991-23.05.1992 arasında 20 48 5525
24.05.1992-23.05.1993 arasında 20 49 5600
24.05.1993-23.05.1994 arasında 20 50 5675
24.05.1994-23.05.1995 arasında 20 51 5750
24.05.1995-23.05.1996 arasında 20 52 5825
24.05.1996-23.05.1997 arasında 20 53 5900
24.05.1997-23.05.1998 arasında 20 54 5975
24.05.1998-23.05.1999 arasında 20 55 5975
24.05.1999-08.09.1999 arasında 20 56 5975
08.09.1999 ile 30.04.2008 tarihleri arası sigortası başlayan kadınların emeklilik yaş tablosu
Sigortaya başladığı tarih 08 Eylül 1999 ve 30.04.2008 tarih aralığına denk gelen kadınların emeklilik şartları kapsamında iki olasılık vardır. Buna göre belirlenen şartlar şunlardır:
- Prim ödeme gün sayısının 7000 olması ve 58 yaşını doldurmuş olmak,
- 4500 prim gün sayısı + 20 yıllık sigortalılık süresi + 58 yaşını doldurmuş olmak.
4500 prim gün sayısı, 25 yıllık sigortalılık süresi ve 58 yaşını doldurmuş olmak kriterleri, kadınlarda erken emeklilik şartları kapsamında değerlendirilir. Dolayısıyla erken emeklilik şartlarını tamamlayan kadınlar emekli olmaya hak kazanırlar.
01.05.2008 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olarak işe başlayan kadınların emeklilik yaşı tablosu:
-
01.01.2036 ila 31.12.2037 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 59 yaş
-
01.01.2038 ila 31.12.2039 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 60 yaş
-
01.01.2040 ila 31.12.2041 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 61 yaş
-
01.01.2042 ila 31.12.2043 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 62 yaş
-
01.01.2044 ila 31.12.2045 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 63 yaş
-
01.01.2046 ila 31.12.2047 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 64 yaş
-
01.01.2048 tarihinden itibaren ise 65 yaş
2009 öncesinde sigortalı olan erkeklerin emeklilik yaş tablosu
08.09.1999 ve 30.04.2008 tarihleri arasında sigortalı olarak ilk kez işe başlayan erkeklerin emekli olma şartları:
-
1999 tarihinden sonra ilk kez sigortalı olan erkeklerin emeklilik yaş şartı 60 olarak belirlenmiştir. Ayrıca 7000 SGK prim gününü tamamlamaları gerekir. Dolayısıyla bu tarihler aralığında işe başlayan erkeklerde sigortalık süresi şartı bulunmaz.
-
4500 prim günü ile emeklilik şartları kapsamında erkeklerin 60 yaşını doldurmaları ve 25 yıllık SGK hizmetini tamamlamaları gerekir. Bu şartları sağlayan erkekler kısmi emekliliğe hak kazanırlar.