Çalışanlar iş hayatına bazı sebeplerle ara vermek zorunda kalabilirler. Doğum da bu sebepler arasında yer alır. Ebeveynlerin doğum sonrası elde edecekleri destekleri ve başvuru şartlarını merak ediyorsan, detaylı rehberimize göz atabilirsin.
Doğumdan sonra çalışma hayatına devam edecek olan anne ve babaların bu süreci iyi ve sağlıklı bir biçimde geçirebilmeleri için bir süre bebeklerinin yanında olmaları gerekir. Bu esnada iş yaşamından uzaklaşmak sürecin doğal bir sonucu haline gelir. Bu süre zarfında işverenlerin çalışanlarını yasal olarak izinli sayma yükümlülüğü bulunur. Çalışanlar doğum sonrası devlet tarafından belirlenen sürelerde izin kullanma ve maddi destek alma hakkına sahiptir. Doğum yardımı, süt izni, geçici iş göremezlik raporu, kreş yardımı gibi çeşitli alt başlıklar halinde sıralanan bu destekler belirli şartlar dâhilinde çalışanlara sunulur. Sen de ebeveynlerin doğum sonrası elde edecekleri destekleri ve başvuru şartlarını merak ediyorsan detaylı rehberimize göz atabilirsin.
Doğum yardımı nedir?
Doğum yardımı, anne babaların sağ olarak dünyaya gelen her bir bebek için bir defaya mahsus olmak üzere faydalanabilecekleri maddi yardımdır. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yapılan destek; çocuk parası, doğum parası gibi isimlerle de anılabilir. Doğum yardımı süt parası ile karıştırılabilir. Ancak doğum yardımı ile süt parası ya da emzirme ödeneği bakanlığın anne babalara sunduğu farklı türdeki maddi desteklerdir ve yararlanma şartları da değişiklik gösterir.
Doğum yardımından kimler yararlanabilir?
Doğum yardımı belirli şartlar dahilinde belirli kişilere verilir. Bu destekten faydalanabilmek için kişilerin Türk vatandaşı olması ya da Mavi kart sahibi olması gerekir. Annenin ya da babanın veya her ikisinin de Türk vatandaşı olması veyahut Mavi kartının bulunması şart koşulur. Ayrıca doğum yardımı 15.05.2015’te ve bu tarihten sonra meydana gelen canlı doğumlar için geçerli olur. 15.05.2015’ten önce doğan bebekler için anne ve babalar doğum yardımı talebinde bulunamaz. Bununla birlikte ödeme miktarının tespit edilmesi konusunda, yani dünyaya gelen bebeğin kaçıncı bebek olduğunun belirlenmesinde verilen tarihten önce doğanlar da hesaba katılır.
Doğum izni ne demektir?
Gebelik ve doğum süreci ile ilgili olarak anne babalara sunulan bir diğer destek doğum iznidir. Gebelik ile birlikte anne adaylarının izin ihtiyaçları olabilir. Özellikle gebeliğin ilerleyen dönemlerinde ve doğumdan sonraki ilk aylarda sağlık ve bebek bakımı için izin, bir zorunluluk haline gelir. Bu amaçla 4/a ve 4/b sigortalılık statüsüne sahip olan sigortalı kadına ya da sigortalı erkeğin sigortası bulunmayan eşine doğum izni hakkı tanınır. Gebeliğin oluştuğu tarih itibarıyla,
- doğumun gerçekleşmesinden sonraki ilk 8 haftalık süre ile
- çoğul gebelikler ilk 10 haftalık süreye kadar olan gebeliğe ve analık haline bağlı olarak meydana gelen hastalık, rahatsızlık ya da engel durumları analık hali olarak kabul edilir.
4/a ve 4/b sigortalılık statüsüne bağlı olan çalışanlar, tutukevi ile ceza infaz kurumlarında çalışan tutuklu ve hükümlüler, sosyal güvenlik akdi olmayan ülkelerde bulunan iş yerlerinde çalışmaları için götürülen Türk işçileri, ev hizmetleri alanında çalışma saatine göre hesaplanan aylık çalışma süresi 10 gün ve 10 günden fazla olanlar analık sigortasından yararlanma hakkına sahiptir. Bu hak ile sigortalıya emzirme ile geçici iş göremezlik ödeneği tahsis edilir.
Geçici iş göremezlik ödeneği ne demektir?
İş kazası, hastalık, meslek hastalığı ve analık durumunda kurum tarafından yetkilendirilen doktor ya da sağlık kurulunun belirlediği istirahat süresi boyunca geçici olarak çalışmama durumuna “geçici iş göremezlik” adı verilir. Bu hallerde sigortalı çalışana kurum tarafından maddi destekte bulunulur. Buna göre tarım sektöründe çalışan, köy ve mahalle muhtarı olarak hizmet veren, 4/a statüsünde çalışan, gelir vergisinden muaf olarak esnaf ve sanatkar siciline kaydı bulunan, gerçek ya da basit usulde gelir vergisi mükellefi olan sigortalı çalışanlar analık ödeneğinden yararlanabilirler. Ödenek, yatarak tedavilerde günlük gelirin yarısı, ayakta tedavilerde günlük gelirin üçte ikisi oranında hesaplanarak verilir. Geçici iş göremezlik ödeneğinin süre bakımından kapsamı şöyledir:
- Doğumdan önce ve sonraki sekiz haftalık zaman dilimi
- Çoğul gebeliklerde doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki hafta eklenerek elde edilen zaman dilimi
- Erken doğum halinde doğumdan önce kullanılmayan çalışma dışı sürelerle kişinin talebi ve hekim onayı ile doğuma üç hafta kalana dek çalışılması durumunda doğumdan sonraki istirahat sürecine eklenen zaman dilimi
Kadın sigortalı, şirket ortağı olarak tescil edilmişse geçici iş göremezlik hakkından yararlanamaz. Bu haktan yararlanılabilmesi için aşağıdaki şartların karşılanıyor olması gerekir:
- Doğumun gerçekleşmiş olması
- İstirahat tarihi itibarıyla sigortalılığın devam ediyor olması
- Doğumdan önceki bir sene içerisinde minimum 90 günlük kısa vadeli sigorta priminin beyan edilmiş ya da ödenmiş olması
- Bu süre zarfında iş yerinde çalışmamış olması
Çalışan anne babalara hangi yardımlar verilir?
Gebelik ve doğum sürecinde çalışanlar bazı yardımlarla desteklenir. Süt parası, kreş desteği ve çalışanların daha önce ödediği primlerle karşılanan SGK doğum yardımı bu kapsamda yer alır. İlgili bakanlıklar tarafından sunulan bu desteklerin yanı sıra iş yeri inisiyatifi doğrultusunda ilave yardımlar da yapılabilir.
Hangi şartlarla doğum yardımı alınır?
Çalışanların doğum yardımı alabilmesi için bazı şartları karşılaması ve bazı evrakları sunması gerekir. Doğum yardımı alınabilmesi için yapılması gerekenler kısaca şöyledir:
- Canlı doğum sonrası bağlı bulunan nüfus müdürlüğünde bebeğin kayıt işlemi yapılmalıdır.
- Doğum yardımı başvuru dilekçesi dikkatli bir şekilde doldurulmalı ve imzalanmalıdır.
- Dilekçe hazırlandıktan sonra başvurular Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri veya Sosyal Hizmet Merkezlerine şahsen, iadeli taahhütlü posta ya da kargo ile yapılır.
- Kamu kurum ve kuruluşları tarafından istihdam edilen çalışanlar kendi kurumlarına başvuruda bulunur.
- Yurt dışında yaşamakta olan kişiler başvurularını büyükelçilik ve konsolosluklara yapar. Türkiye’de bulunmaları durumunda başvurularını herhangi bir Sosyal Hizmet Merkezine ya da Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne başvurmaları mümkündür.
- Başvurular doğum yardımı sistemine (DYS) işlendiği aydan sonraki ay içerisinde çekilebilir. Bunun için hak sahiplerinin kimlikleri ile PTT şubelerine başvurması gerekir.
Doğum yardımında süre sınırlaması var mıdır?
Doğum yardımı ile ilgili olarak herhangi bir geçerlilik süresi, son başvuru tarihi ya da süre sınırlaması söz konusu değildir. İlgili mevzuatta konuya ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
2024 doğum parası ne kadardır?
2024 doğum parası çocuk sayısına göre değişiklik gösterir. Buna göre birinci çocuk için 300 TL yardım yapılır. İkinci çocuğa 400 TL, üçüncü ve sonraki çocuklar için ise 600 TL maddi destekte bulunulur. Bu nakdi yardımlar bir defaya mahsustur ve yalnızca canlı doğumlar için geçerlidir. Kamu çalışanlarında bu durum farklılık gösterir. İş akdi uyarınca kamu çalışanlarına kurumdan aldıkları yardım ile doğum parası arasındaki fark ödenir. Kurumdan alınan destek daha fazlaysa doğum parası ödemesi yapılmaz.
Doğum yardımı her ay ödenir mi?
Doğum yardımı her ay düzenli olarak ödenen bir maddi destek değildir. Yalnızca bir defaya mahsus olarak çalışanlara sunulur. Bunun için se 15.05.2015 tarihi sonrasında gerçekleşen/gerçekleşecek olan doğumlar baz alınır.
6 ay süt parası nasıl alınır?
Emzirme ödeneği olarak da adlandırılan süt parası, doğum yapan sigortalı çalışana verilir. Sigortalı olmayan eşinin doğum yapması durumunda sigortalı erkek çalışana da emzirme ödemesi yapılır. Bununla birlikte hizmet akdiyle çalışan kişilere, kendi işini yaparak gelir ya da aylık alan kadın çalışanlara; gelir/aylık alan erkek çalışanın sigortası bulunmayan eşine de süt parası verilir.
Emzirme parası yalnızca 4/a ve 4/b’li sigortalı çalışanlara verilir. Kamuda çalışan sigortalı kişilere 657 sayılı devlet memurları kanunu uyarınca süt parası verilmez, kendi kurumları tarafından ödeme yapılır
Süt ve emzirme parası nasıl alınır, koşulları nelerdir?
Sigortalı çalışan kadına ya da sigortası bulunmayan eşinin doğum yapması durumundan sigortalı erkeğe emzirme parasının verilebilmesi için bazı koşulların sağlanması gerekir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Canlı doğum olması
- Hizmet akdi ile çalışan 4/a’lı çalışan sigortalıların doğumdan önceki sene içerisinde minimum 120 gün kısa vadeli sigorta priminin beyan edilmiş olması
- 4/b’li çalışanlar için doğumdan önceki bir sene içerisinde minimum 120 gün kısa vadeli sigorta priminin yatırılmış olması gerekir. Genel sağlık sigortası da dahil olmak üzere her türlü rpim borçlarının ödenmiş olması şarttır.
Emzirme ödeneği almaya hak kazanan sigortalı çalışanlardan sigortalılık durumu sona erenlerin ilgili tarihten başlamak üzere 300 gün içerisinde bebekleri dünyaya gelirse emzirme ödeneğinden yararlanabilir. Bunun için doğum tarihinden önceki 15 ayda minimum 120 gün sigorta priminin ödenmiş olması şartı aranır. Emzirme ödeneğinden faydalanabilmek için doğumların canlı olması gerekir. Ödenek ilgili doğum tarihinde geçerli olan ve bakanlık tarafından onaylanan ücret dahilinde yapılır. Buna göre 2024 yılı itibarıyla belirlenen emzirme ödeneği 857.00 TL olarak tespit edilmiştir. Ödeneğin hakkın ortaya çıktığı tarihten başlamak üzere 5 sene içerisinde talep edilmesi gerekir. Aksi halde sigortalı kişilerin hakkı düşer.
Emzirme ödeneği hakkı kazanan sigortalı çalışanların emzirme ödeneklerini alabilmeleri için ilgili kuruma talep dilekçesi sunması koşulu artık söz konusu değildir. Ödenek, sistem üzerinden görüntülenen emzirme ödeneği raporuna göre otomatik şekilde gerçekleştirilir.
Asgari ücret ile çalışan anne ne kadar doğum parası alır?
Doğum parası hesaplanırken sigortalı çalışanın o sırada çalışmakta olduğu iş yerinden aldığı brüt maaş göz önünde bulundurulur. Bu noktada en düşük ücret asgari ücretin brütüdür. 1 Ocak itibarıyla geçerli olan brüt asgari maaş 20.002 TL’dir. Buna göre asgari ücret ile çalışan sigortalı kişinin, doğumdan sonra 112 gün üzerinden alacağı ücret 49 bin 783 TL olarak hesaplanır. Doğum parası için sigortalı anne adına Ziraat Bankası’ndan bir hesap açılması gerekir. Doğum izninin bitiminden hemen sonra ödenek hesaba yansır.
Sigortalı çalışanın doğum parasından faydalanabilmesi için doğumdan önceki bir sene içerisinde minimum 90 günlük sigorta priminin kısa vadeli olarak yatırılmış olması gerekir. Doğum izni başlamadan önce çalıştığı kurumdan ayrılan kişiler bu haktan yararlanamaz. Ödenek için sigortalı çalışanın iş yerindeki sigortalılık durumunun devam ediyor olması gerekir. Rapor süresi boyunca yani 112 gün içerisinde sigortalının iş yerinde çalışmıyor olması beklenir. İşlemlerin usulüne uygun şekilde gerçekleştirilebilmesi için sigortalı kadının hekiminden temin edeceği raporu iş yerine sunması zorunludur. Raporun teslim edilmesinden sonraki süreç iş yeri tarafından sürdürülür.
Kreş ve çocuk yardımı nedir, nasıl alınır?
Devletin gebelik ve doğum sürecinde sigortalı kadın çalışanlara yönelik sağladığı yardımların yanı sıra doğumdan sonra sunduğu destekler de söz konusudur. Kreş ve çocuk yardımı da bunlar arasında yer alır. Kadınların çalışma hayatından uzak kalmamaları ve çocuklarını büyütürken güçlük çekmemeleri için kreş yardımı sunulur. 2024 yılı itibarıyla çalışan annelere sunulan kreş yardımı gelir vergilerinden muaf tutulur. Ayrıca asgari ücretin %50’si oranında ödeme yapılır. Kreş ve çocuk yardımından faydalanabilmek için sağlanması gereken şartlar şunlardır:
- Çalışan annelerin maddi açıdan zorluk yaşıyor olması
- Eşinin vefat etmiş olması
- Eşinden boşanmış olması
- Babaların geçim sıkıntısı yaşıyor olması
- 0-5 yaş arası çocuğunun olması
Şartları sağlayan çalışan annelere maaşlarına göre hesaplama yapılarak ödeme yapılır.