Kariyer hedefini belirlemen ve bu hedef doğrultusunda bilinçli adımlar atman, kariyerinin devamlılığı açısından son derece önemli. Peki, eğitimini aldığın bölüm dışında hangi alanlarda fırsatlar olduğunu keşfetmek istediğinde ne yapman gerektiğini biliyor musun?
Kariyer, yaşam boyu devam eden bir süreci ifade eder. Senin de yaşamın boyunca sürecek olan kariyer planında bu süreci etkileyen çalışma, üretkenlik, sabır, liderlik ruhu, iletişim becerileri gibi bireysel özelliklerinin yanı sıra dış faktörler de etkili olabilir. Yaşanılan bölgenin sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi koşulları, işverenlerin tutumu, çalışma ortamı gibi faktörler dış faktörlere örnek gösterilebilir. Kariyer, her ne kadar yaşam boyu süren bir süreci ifade etse de kariyerin temelini erken yaşam dönemi oluşturur. Eğitim hayatının verimli geçmesi, çevresel etkenler, ilgi ve becerilerin keşfi ve gelişimi senin kariyerinin de temel taşlarını ifade eder. İyi bir kariyer inşa etmiş profesyoneller, genellikle ne istediklerini bilme ve bir hedef doğrultusunda bilinçli adımlar atma eğiliminde olan kişilerdir. Hedefini belirlemen ve bu hedef doğrultusunda bilinçli adımlar atman, kariyerinin devamlılığı açısından son derece önemli. Okul, bölüm, meslek seçim süreçleri de kariyer gelişim sürecinin kritik dönemleri. Bu seçimler, senin kendini ne ölçüde tanıdığına, yetenek ve sınırlarını ne ölçüde bildiğine ve beklentilerine bağlıdır.
Kariyer araştırmasının önemi
Kariyer araştırması; kişiliğin, değerlerin, becerilerin ve ilgi alanların hakkında bir fikir edindikten sonra yapabileceğin şeydir. Bu araştırma, seninle en iyi eşleşen rollerin bir listesini oluşturmayı ve seçeceğin kariyer yolunun tam olarak neyi gerektirdiğini görmek için önemlidir. Bu süreçte, bazı mesleklerin ilgi alanlarına daha çok uyduğunu, bazılarının ise becerilerini geliştirme ve terfi kazanma fırsatı verecek çok daha uzun bir kariyer yoluna sahip olduğunu fark edebilirsin.
Kariyer keşfinin amacı, seçeneklerin hakkında daha fazla bilgi edinmek için gereken özeni göstermek ve seçimlerini sana en uygun kariyer yoluna göre yapmaktır. Kariyerinin neresinde olduğunu, mutlu olup olmadığını ve daha tatmin edici bir kariyeri nasıl bulacağını sürekli olarak değerlendirerek; kendin hakkında daha çok şey öğrenebilir, yeni kavram ve beceriler hakkında bilgi sahibi olabilirsin. İster kariyer dünyasında yeni ol, ister farklı bir kariyer yolu düşünüyor ol, seçenekler kafa karıştırıcı olabilir. Dolayısıyla, seni mutlu edecek kariyer fırsatlarını keşfetmek için şu adımları uygulayabilirsin:
- Kendini tanımak: Ne ile ilgilenmekten hoşlandığını ve seni neyin motive ettiğini düşünerek ilk adımı atabilirsin. Bir kariyer danışmanından yardım alabilir; okul projelerinde ve kulüplerinde üstlendiğin rolleri, başarılı olduğun konuları gözden geçirebilirsin. Bir işte seni motive edecek şeylerin ve hoşlanmadığın sorumlulukların bir listesini oluşturabilirsin.
- Kariyer listesi hazırlamak: En çok ilgilendiğin alanların, programların ve sorumlulukların bir listesini yapıp kriterlerinin tümünü olmasa da çoğunu karşılayabilecek kariyerleri araştırmaya başlayabilirsin. İş tanımları, ortalama maaşlar, gerekli eğitim, öğretim ve günlük görevler hakkında bilgi edinmende fayda var. Araştırmaların sonucunda sana en uygun işlerin bir listesini çıkarabilirsin.
- Eleme yapmak: Araştırman sırasında, bazı kariyer yollarının senin istek ve beklentilerine uygun olmadığını fark edebilirsin. Örneğin, bazıları şu anda sahip olduğundan veya almak istediğinden daha fazla eğitim gerektirebilir. Bazıları sahip olmak istediğinden daha az gelir kazandırıyor olabilir. Beklentilerini en az karşılayan işleri listeden çıkarabilirsin.
- Uzmanların görüşlerini almak: Nihai kariyer seçimlerin hakkında pek çok araştırma yapabilirsin, ancak seçeneklerine ilişkin en iyi içgörü, muhtemelen bu alanda hâlihazırda istihdam edilmiş olan kişilerden gelecektir. Dolayısıyla bir uzman görüşü almanda fayda var.
- Pratik yapmak: İletişime geçtiğin uzmandan bir günlüğüne ekiplerine ya da işlerine dahil olup olamayacağını sorabilirsin. İş ortamını görmek, yapılan işler hakkında fikir edinmek ileride hayal kırıklığı yaşama ihtimalini de azaltabilir. Aynı zamanda, daha gerçekçi hedefler belirlemeni de sağlayabilir.
- Kariyerini tekrar gözden geçirmek: Önceki adımlara dayanarak, keşfetmekte olduğun kariyerin senin için doğru olup olmadığını daha iyi bilecek ve uygun olmadığına karar verdiğin kariyer fırsatlarını eleyebileceksin.
Kariyer fırsatları nelerdir?
Kariyer fırsatları; kariyer gelişim süreci içinde karşılaşabileceğin imkanları ifade eder. Başka bir deyişle kariyer fırsatları nedir sorusuna, eğitimini kullanmana, ek beceriler geliştirmene ve gelecekte ilerlemen için gerçekçi bir potansiyele sahip olmana olanak sağlayan bir iş cevabı verilebilir. Kariyer fırsatları, uzmanlaştığın alanla ilgili olabileceği gibi bölüm dışı kariyer fırsatlarıyla da zaman zaman karşılaşman mümkündür. Günümüzde, birbirinden farklı branşların eskisine kıyasla daha iç içe olduğu bir süreç yaşanıyor. Teknolojik gelişmelerin katkı sağladığı bu süreç, zaman zaman birbirinden tamamen farklı görünen alanları da etkileyebilir. Yazılım firmalarında çalışan psikoloji eğitimi almış kişiler bu durum için iyi bir örnektir. Yazılım ile psikoloji son yıllarda iş birliğini artırmış, özellikle kullanıcı deneyimi araştırmaları konusunda bilgisayar mühendisleri araştırma konusunda uzmanlaşmış psikologların görüşlerine ihtiyaç duymuştur. Bu durumun bir sonucu olarak yazılım şirketlerinde Kullanıcı Deneyimi Araştırmacısı (UX Researcher) pozisyonları açılmıştır.
Bölüm dışı kariyer fırsatları nelerdir?
Tercih ettiğin bölümden memnun olmadığında ya da alanında yeterince kariyer fırsatı yakalayamadığında bölüm dışı tercih yapma şansını kullanıp alanın dışında bir mesleğe yönelebilirsin. Bölüm dışı kariyer fırsatlarını yakalamak, bölümün ile ilgili kariyer fırsatlarını yakalamaktan daha zor olabilir. Yardım isteyebileceğin kişi sayısı hem daha sınırlıdır hem de herkesin izlediği tek bir yol olmayabilir.
Özellikle yabancı bir dilin varsa, bölüm dışı kariyer fırsatları için en iyi örneklerden biri yabancı dil dersi vermek olabilir. Branşın ne olursa olsun eğer yabancı bir dili iyi bir şekilde konuşuyorsan ve iyi bir anlatıcı isen dil dersleri ile çevrimiçi ortamda para kazanma şansın var. IELTS ya da TOEFL gibi uluslararası yabancı dil sınavlarına insanları hazırlayan, akıcı İngilizce konuşan pek çok Mühendislik Fakültesi, İletişim Fakültesi, İİBF mezunu insanla karşılaşmak mümkün.
Farklı bölüm mezunlarına kariyer fırsatı tanıyan en iyi alanlardan biri de yazılımdır. Bilgisayar Mühendisliği ya da Yazılım Mühendisliği gibi bir bölümden mezun olmadığı halde kodlama öğrenip, yazılım şirketlerinde çalışan hem yurt içinde hem de yurt dışında birçok insan bulunur. Teknolojik gelişmeler ve her mesleğin dijitale entegre hale getirilmesi ile bu alanda ciddi bir açık oluşmuştur. Yazılımcılar için bu alanın en büyük avantajlarından biri dünyanın herhangi bir yerindeki bir şirket için evden çalışabilme kolaylığıdır. Matematik bilgisi, İngilizce ve analitik düşünme becerileri bu sektöre yönelmek isteyenlerin işini kolaylaştıracak beceriler arasındadır. Üstelik yazılım sektöründe sadece yazılımcı olarak çalışmak zorunda değilsin. Test Mühendisi olup bir uygulama ya da programdaki hataları tespit eden ekipte yer alabilir, tasarımcı olup uygulamaların, site ve programların arayüzlerini tasarlayabilir ya da pazarlama alanında yer alarak şirketin ulusal ve küresel çapta bilinirliğini artırabilirsin. Eğer teknoloji, veriler, sayılar ve algoritma ilgini çeken kavramlarsa sen de bu alanda ilerleyebilirsin.
Bölüm dışı tercih yapma süreci
Bölüm dışı tercih yapmadan önce, ilk olarak eğitimini aldığın bölümdeki kariyer iş fırsatları hakkında araştırma yapmanda fayda var. Uzmanlaştığın alanda kalifiye bir çalışan olabilirsin. Yeni mezun kariyer fırsatları pek çok bölüm için kısıtlıdır. Bu durum seni yıldırmamalı, staj ve iş aramalarına devam etmelisin. Katıldığın her sertifika programı, yer aldığın her proje ve öğrendiğin her yeni bilgi seni alanında iyi bir iş bulmaya yaklaştıran etkenlerdir. Bir işte görev aldıktan sonra eğitimini aldığın bölüm dışında bir iş yapmak istiyorsan, çok iyi araştırma yaparak yeni bir rota belirlemelisin. Bunun için ilgilendiğin alanda yayınlanan iş ilanlarındaki “iş tanımı” bölümünde, işverenlerin beklediği kriterleri inceleyebilirsin. Buradaki maddeler sana yön gösterecektir. Ayrıca mesleği halihazırda yapan kişilerle iletişime geçebilirsin ve kariyer günleri etkinliklerini takip edebilirsin.
Bölüm dışı kariyer fikirleri ararken bölümüne benzeyen alanlara yönelmeyi düşünmek de senin için bir seçenek olabilir. Çoğu psikolog, özel sektörde insan kaynakları departmanında kariyer yapma şansı yakalar. İnsanlarla iyi iletişim kurma becerileri, insanların yeteneklerini ve sınırlarını keşfetmek gibi konularda eğitim almış olmaları, insan kaynakları departmanında psikologların başarılı olmalarını sağlamaktadır. İşe alım ve işten ayrılma süreçlerinde çalışanlarla iyi iletişim kurmak, kurumun imajı açısından son derece mühimdir. Bu doğrultuda psikoloji eğitimi almış kişilerle çalışan kurumlar, verimli sonuçlar alabilir.
Bölümünden tamamen uzak bir alanda kariyer inşa etmek istiyorsan o alanla ilgili eğitim, staj, sertifika programları, projeler ve benzeri uğraşlar işverenlerin seni tercih etmesinde büyük rol oynar. Bir konuda iyi olduğuna dair, işverene hiçbir veri sunma fırsatın yok ise işverenin alanında eğitim almış kişiler yerine seni seçmesi biraz zor olabilir.
İş olanakları gelişmiş bir alanda kariyer inşa etmeye karar verdiğin takdirde, sırada kariyer hedeflerini netleştirmek var. Kariyer yönetiminde başarılı olmanın bir yolu, erken dönem, orta dönem ve ileri dönem kariyer hedeflerini belirlemektir. Erken dönem hedefleri ilk birkaç iş deneyimini içerir. Çalışan, ilk olarak mesleğin inceliklerini öğrenir ve bir çalışan olarak haklarını, şirket politikalarını ve prosedürlerini öğrenir. Kariyerin ilk yılları bilgi ve becerilerin test edilmesi için uygundur. Eksik bilgileri ve becerileri kapatmaya yönelik çalışmaların yapıldığı dönemdir. Orta dönem kariyer hedefleri, meslekte uzmanlık kazanmaya yönelik gerçekleştirilen hedefler bütünüdür. Kariyerinin bu dönemindeki çalışanlar, alanlarına yoğunlaşıp, uzmanlık kazanır ve bir ekibi ya da projeyi yönetme rolü üstlenebilir. Liderlik becerilerinin geliştiği bu süreç, kariyer fikirleri için çalışanlara farklı kapılar aralayabilir.
Kariyer oluşturmada farklı kariyer fikirleri
Çalışan, edindiği bilgi ve kazandığı tecrübe sonucu kendi işini kurabilir ya da pek çok iş teklifi alabilir. Bazı çalışanlar için kariyer yolunun başındaki hedefleri değişip dönüşebilir. Çalışılan firmadaki farklı kariyer olanakları çalışanın ilgisini çekebilir. Sektör içinde farklı kariyer fırsatları hakkında çevresinden edindiği bilgi ile kendisine daha uygun bulduğu bir uzmanlık alanına yönelebilir. İleri dönem kariyer hedefleri yıllar içinde sahip olunan bilgi ve tecrübenin paylaşıldığı dönemi içerir. Çalışanın resmi ya da gayri resmi emeklilik planlarına başladığı bu dönemde, kariyerinin başındaki kişilere mentorluk yapabilir. Kariyerinin bu sürecindeki çoğu kişi uzman ya da yönetici pozisyonlarında çalışmalarını sürdürür. Bu süreçte bazı çalışanlar ikinci kariyerini inşa etme yolunu seçebilir. Çağımızda eğitim yaşam boyu devam eden bir sürece dönüştüğü için ileri dönemdeki çalışanlar da öğrenmeye ve dönüşmeye devam edebilir. İster bölüm içi ister bölüm dışı kariyer yapma sürecinde ol, kariyer inşa süreci zaman alır. Dolayısıyla, kariyer inşa sürecinden bağımsız olarak kişinin ne istediğini bilmesi son derece önemlidir.