Atatürk Üniversitesi tarafından yürütülen ve Proje Yönetim Birimi Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nde bulunan BTC Toplumsal Yatırım Programı, Erzurum’un kırsal kesimini kalkındırmayı hedefliyor. Proje idarecisi Prof. Dr. Faik Kantar uygulanmakta olan proje hakkındaki sorularımızı yanıtladı.
BTC hakkında biraz bilgi verebilir misiniz?
Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı (BTC) Projesi Azerbaycan’ın denizdeki yataklarından Akdeniz’e ham petrol taşıyacak olan boru hattını inşa eden bir projedir. BTC bir dizi petrol şirketinden oluşmakta ve de bütün hissedarlar adına BP tarafından yönetilmektedir. Tazminat ödenmesi ve de etkilenen toplulukların proje hakkında bilgilendirilmelerinin yanı sıra, BTC üç ülkedeki sosyal ve ekonomik gelişime katkıda bulunma ile ilgili kamusal taahhüdümüzün bir parçası olarak boru hattı güzergahı yakınında yaşayan insanlara destek olma konusunda karar almıştır.
Erzurum’un sosyokültürel altyapısını anlatabilir misiniz?
Erzurum’un toplam 873,000’lük bir nüfusu bulunmaktadır. Araştırılan ortalama hane halkı sayısı yüksektir (yedi üye). Kentsel alanlarda nüfus göreceli olarak sabittir, fakat kırsal alanlarda önemli miktarda dış göç olmuştur. Ortalama okur yazar oranları yüksektir (%88) fakat araştırmaya katılanların sadece %2’si üniversite diplomasına sahiptir. Genel olarak daha kuzeydeki illerde olduğu gibi her öğretmen ve okul başına dış göçün bir belirtisi olarak daha az sayıda çocuk düşmektedir. Kadın okur yazarlık oranı bütün il için %31’dir.
Toplumsal Yatırım Programı’nın genel amaçları nelerdir? Kimleri hedefliyor?
Projenin genel amacı Kuzeydoğu’da BTC Boru Hattı boyunca 4km’lik koridor içerisinde yaşayan insanların sürdürülebilir soysal ve ekonomik gelişimlerinin sağlanmasıdır. Yoksulluk oranının en yüksek olduğu nüfus kesimlerini ve yerleşim bölgelerini kapsama amacında olan Toplumsal Yatırım Programı (TYP) kırsal topluluklara, destek kuruluşlara, kooperatiflere ve sivil toplum örgütlerine kendi sosyal ve ekonomik kapasitelerini geliştirmelerinde yardımcı olmayı; boru hattı güzergahı yakınında yaşayan insanlar için gelir sağlayıcı ve ekonomik fırsatlar yaratıcı beceri eğitimleri uygulamayı; organizasyon, eğitim, kalkınma ve sosyal altyapının (okullar, sağlık tesisleri, sağlık koruma, su kaynağı) geliştirilmesi yoluyla proje alanındaki kırsal nüfusun sorun çözme becerilerinin güçlendirilmesini hedeflemektedir. Program aynı zamanda güzergahtaki nüfusun hayat standardının yükseltilmesini sağlayacak tarım sektörü gelişimlerini de destekleyecektir. Projenin hedefi kadınlar, çocuklar, işsizler, esnaf ve zanaatkarlar, çiftçiler ve eğitimsiz insanlardır.
Projeyi kim uygulayacak?
Atatürk Üniversitesi, proje faaliyetlerini, bütün ilgili taraflarla yakın ilişki içinde Proje Koordinasyon Birimi aracılığıyla uygulayacaktır. Proje Uygulama Birimi projenin uygulanması ve bütün yönetimi ile ilgili işlerden sorumlu olacaktır. Yine de, eğer daha etkili olacaksa, bazı faaliyetler ve küçük ölçekli hızlı etkili projeler diğer ortaklarla birlikte uygulanabilir ya da diğer ortaklara, organizasyonlara ve sivil toplum kuruluşlarına alt sözleşme yapılması yoluyla devredilebilir.
Projenin coğrafi kapsam alanı nedir?
Proje Erzurum’da yer alan aşağıdaki yerleşkeleri kapsamaktadır: Çatalbayır, Kükürtlü, Hacıhamza, GüllüDede, Abdalcık, (Kandilli), Karabıyık, Çayköy, Çiğdemli, Paşayurdu, Alabey, Kahramanlar, Harmantepe, Beypazarı, Çayırca, Mülköy, Ortadüzü, Soğucak, Çayırtepe, Uzunahmet, Pusudere, Büyüktoy, Ezirmik, Korucak, Alvar, (Pasinler), Bekledüzü yerleşimi, Altınbaşak, Sunak, Tepecik, Yukarı Danişment, Epsemce, Tepecik, Çakırtaş, (Köprüköy), Yukarı Söğütlü, Aşağı Çakmak, Yapağılı, Kızılca, Masra, Kırkdikme, Kalender, Akçataş, Aşağı Bademözü, Yukarı Bademözü, Aşağı Horum, Yukarı Horum.
Proje hangi faaliyetlerle yöre halkına katkıda bulunacak?
5 köyde alabalık çiftlikleri kurulacak ve yeni ve mevcut çiftliklerde eğitim gerçekleştirilecek. 33 köyde ekimle ilgili uygulama ve eğitimin sağlanacak. 10 köyde otlak ve mera geliştirilmesi ve yönetiminde eğitim verilecek. 200 çiftçi için hayvan ürünü ekimi eğitimi sağlanacak. 20 köyde hayvancılık ve tarım konusunda uygulama ve eğitimin yapılacak. Organik tarım ve ekoturizm eğitim ve organizasyonu konusunda bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları yapılacak. Doğal kaynakların daha iyi kullanımının sağlanması için araştırmalar yapılacak ve 40 köyde su kültürü ve bitki üretimi ile ilgili toprak ve su analizleri gerçekleştirilecek. 47 köyde cinsiyete dayalı güçlendirme ve örgütlenme eğitimleri yapılacak. Şu an açık lise programlarında kayıtlı 400 kız çocuğu, köylerindeki eğitim programlarına katılan 500 kadın bulunuyor. 47 yerleşim bölgesinde eğitim ve 11 yerleşim bölgesinde organizasyon çalışmaları ile örgütsel kapasite gelişimi sağlanacak. Hızlı ve etkili projeler yoluyla yaşayan çevrenin geliştirilmesi amacıyla, 9 köyde sulama ve içme suyu, 9 köyde kanalizasyon ve 9 köyde yenilenebilir enerji projeleri gerçekleşecek. Potansiyel girişimciler ve şirketler için organik tarım ve ekoturizm üzerine atölyeler kurulacak. Küçük çaplı tamiratlar gerektiren kamu binalarının ve tesislerinin seçimi, araştırılması ve restorasyonu gerçekleştirilecek. Yerel doğal kaynakların analizi yapılacak ve arıcılığın geliştirilmesi için birtakım eğitim ve uygulama programları yapılacak.
Proje tamamlandığında bölgede ne gibi değişiklikler göreceğiz?
Çiftçilerin eğitimi ürünleri ve verimliliği %40 arttıracaktır. Çiftçiler daha fazla gelir kazanacaklardır, daha iyi hayat standartlarına sahip olacaklardır ve çevre ve gelişim konularında daha bilinçli olacaklardır. Tarım, su tarımı, organik tarım, ekoturizm ve girişimcilik konularında mevcut uygulamalarını geliştirecekler ve yeni yöntemler adapte edeceklerdir. Yeni ve gelişmiş tarımsal üretim teknikleri edineceklerdir. Daha fazla örgütlenecekler ve de sosyal hizmetlere daha fazla erişimleri sağlanacaktır. Kaynaklarını bir havuzda toplama, kuruluş ve kooperatif kurma şansları olacaktır. Kadınların ve kız çocuklarının eğitim, öğretim ve sosyal hizmetlere erişim şansları artırılacaktır. Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda toplumda bilinç uyandırılacaktır. Hedef nüfus bölgedeki organik tarım ve ekoturizm potansiyelinin bilincinde olacaktır. Seçilmiş yerleşim bölgelerinde gelişmiş binalar, kanalizasyon sistemleri ve yenilenebilir enerjiye erişim sağlanacaktır. Hedef nüfusun yaşam kalitesi yükselecektir. Hayvancılık ve arıcılık konusunda uygulanacak eğitimlerle verimlilik artacaktır.
Projenin sürdürülebilirliği nasıl sağlanacak?
Proje finansmanı (BTC ve Atatürk Üniversitesi katkısı ve üçüncü taraf finansmanı), Kaymakamlıklar, Belediyeler, Köy Hizmetleri Dernekleri ve yerel sivil toplum kuruluşları tarafından yürütülen Sosyal Yardım ve Birliktelik Fonları yoluyla ayni ya da nakit aktif ve zamanında katılımları sayesinde geliştirilecektir. Bu yerel kuruluşlar, proje faydalarının BTC finansman dönemi bittiğinde de devam etmesini garanti altına almak için Atatürk Üniversitesi ile birlikte çalışacaklardır.