İkale sözleşmesi, seninle işverenin anlaşarak iş ilişkisini sonlandırdığı bir yoldur. İşveren, ileride dava açılma ihtimalini bertaraf etmek için sen de bazı haklarını güvence altına almak amacıyla ikale sözleşmesi ile işten ayrılma yöntemini değerlendirebilirsin. Ancak dikkatli olmakta fayda var; çünkü sözleşmeyi imzaladığında, kıdem tazminatı ya da ihbar tazminatı gibi önemli haklarından vazgeçmiş sayılabilirsin. Dahası, imza attıktan sonra işe iade davası açma hakkını kaybediyorsun ve işsizlik maaşı ya da iş güvencesi gibi imkanlardan yararlanamıyorsun. Bu yüzden, kalemi eline almadan önce sözleşmenin her bir maddesini dikkatlice okuyup anlaman çok önemli.
İkale işten ayrılma nedir?
Eğer iş dünyasındaysan, ikale ile işten ayrılma nedir sorusunun cevabını bilmen kesinlikle işine yarayacaktır. İkale sözleşmesi; seninle işverenin bir araya gelip iş ilişkisini karşılıklı anlaşmayla bitirdiğiniz bir yoldur. Burada en önemli nokta, iş sözleşmesinin tek taraflı bir kararla değil, senin de işverenin de rızasıyla sona ermesidir.
İkale ile işten ayrılma, süreci senin için de işveren için de daha sorunsuz ve öngörülebilir hale getirir. Hakların ve sorumlulukların baştan netleşmesi sayesinde ileride herhangi bir karışıklık yaşama ihtimali ortadan kalkar. Mesela, sen işverene “Kıdem tazminatımı alırsam işten ayrılırım” dediğinde, o da bunu kabul ederse ikale sözleşmesi devreye girer. Yani ikale ile fesih, tek taraflı iş sözleşmesi iptalinden ziyade, karşılıklı bir uzlaşıya dayalı olarak gerçekleştirilir.
İkale sözleşmesi, tazminat hakkını ya da ek haklarını güvence altına almanı sağlarken, işveren için de ayrılık sürecini planlı ve kontrollü bir şekilde yönetme imkânı sunar. İkale yoluyla işten ayrılma, iş dünyasında hem senin hem de işverenin faydasına olan, profesyonel ve sık kullanılan bir yöntemdir.
İkale sözleşmesi şartları nelerdir?
İkale sözleşmesi, seninle işverenin karşılıklı anlaşarak iş sözleşmesini bitirdiğiniz yöntemdir; ama anlaşmanın geçerli olması için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir.
- Öncelikle, tamamen kendi isteğinle anlaşmayı kabul etmelisin. Yani, kimse seni zorlayamaz. Ayrıca her şeyin net olması için sözleşmenin yazılı olarak hazırlanması ve her iki tarafın da imzalaması şart. Böylece sonradan bir sorun çıkmaz, neye imza attığını bilirsin.
- Bir de haklarını iyi bilmen lazım. İşten ayrılırken herhangi bir kaybın olmaması için işverenin seni her konuda açıkça bilgilendirmesi önemlidir. Yoksa sonradan sıkıntı yaşayabilirsin.
- Bunun dışında, işverenle kendi aranızda ek şartlar da belirleyebilirsiniz. Mesela işveren sana tazminat ödemeyi kabul edebilir ya da ayrılmadan önce belli bir ihbar süresi belirleyebilirsiniz. Karşılıklı anlaşarak ek haklar ve sorumluluklar da ekleyebilirsiniz. Önemli olan, iki tarafın da şartları kabul etmesidir.
İkale yolu ile işten ayrılma, tarafların anlaşarak iş ilişkisini sona erdirmelerine olanak tanırken, sürecin düzgün ve adil bir şekilde işlemesi için hem zorunlu hem de isteğe bağlı şartların dikkatle düzenlenmesi önemlidir.
İkale sözleşmesi nasıl yapılır?
Bir çalışanla yollarını ayırmak istiyorsun ya da çalıştığın yerden ayrılmayı planlıyorsan ikale sözleşmesi ile süreci daha kontrol edilebilir hale getirebilirsin, ama anlaşmalı işten ayrılma sözleşmesinin geçerli olması için bazı kurallara dikkat etmen lazım. Öncelikle, her şeyin yazılı olması şarttır ve hem senin hem de karşı tarafın haklarını koruyacak şekilde detaylı bir şekilde hazırlanmalıdır.
İkale sözleşmesi yaparken aşağıdaki örneği bir rehber gibi kullanabilirsin:
Bu anlaşma, [İşverenin Adı ve Adresi] ile [İşçinin Adı ve Adresi] arasında, iş ilişkisini karşılıklı anlaşarak sonlandırmak için yapılmıştır. Taraflar, işin [Tarih] itibarıyla sona ereceğini kabul etmiştir. Bu kapsamda işveren, işçiye [Tazminat Miktarı] tutarında ödeme yapacak, işçi de işten ayrılmadan önce [İhbar Süresi] boyunca çalışmaya devam edecektir. Taraflar, sözleşme ile birbirlerinden başka herhangi bir hak ya da alacak talep etmeyeceklerini kabul eder. İşçi, tüm hak ve ödemelerini aldığını onaylar. Her iki taraf da anlaşmayı tamamen kendi özgür iradesiyle, herhangi bir baskı olmadan imzalamıştır. Sözleşme [Adet] nüsha olarak hazırlanmış ve imzalanmıştır.
İşveren: [İmza]
İşçi: [İmza]
İşveren ya da işçi olman önemli değil… Haklarını güvence altına almak ve süreci sorunsuz ilerletmek istiyorsan, tüm detayları açık ve net bir şekilde belirlemelisin. Böylelikle ikale ile işten ayrılma sürecini en iyi şekilde yönetebilirsin.
Kimler ikale sözleşmesi ile işten ayrılabilir?
İkale ile işten ayrılma, tamamen karşılıklı anlaşmaya dayalı olduğu için hem işçi hem de işveren tercih edebilir. Ancak buradaki önemli nokta; işçinin ikale sözleşmesi ile işten çıkabilmesi için işverenin de anlaşmayı kabul etmesidir. Yani, işçi tek başına sözleşmeyi talep edebilir, ama işveren onaylamadıkça süreç tamamlanmaz. Aynı şekilde, işveren de işçiye sözleşme yapmak için teklif sunabilir, ancak işçi kabul etmezse ikale gerçekleşmez.
İkale sözleşmesinin sonuçları
İkale sözleşmesini imzaladığında, işten çıkarılma sürecinde geçerli olan bazı hakların artık geçerli olmayacağını bilmelisin. Çünkü ikale, işverenin seni işten çıkarması ya da istifa etmek gibi bir durum değil, tamamen karşılıklı anlaşmaya dayalı bir süreçtir.
Normalde, iş sözleşmesi feshedildiğinde kıdem ve ihbar tazminatı gibi haklar devreye girer. Ancak ikale ile işten ayrılma durumunda, bu haklara doğrudan sahip olamazsın. Çünkü burada işten çıkarılan biri değil, karşılıklı uzlaşmayla iş ilişkisini sonlandıran biri oluyorsun. Aynı şekilde, işveren seni tek taraflı olarak işten çıkarmış sayılmadığı için işe iade davası açma hakkın da olmaz.
İkale sözleşmesine imza attığında, artık işe dönüş talebinde bulunamaz ve kıdem ya da ihbar tazminatını otomatik olarak hak ettiğini düşünemezsin. Dolayısıyla, anlaşmayı imzalamadan önce tüm detayları iyice değerlendirmen şart.
İkale sözleşmesi sonrasında tazminat hakkı
İkale sözleşmesini imzaladığında bazı haklardan otomatik olarak vazgeçmiş olabilirsin. Örneğin, kıdem ve ihbar tazminatı talep edemez, işe iade davası açamaz ve işsizlik maaşı gibi haklardan yararlanamazsın. İşte bu yüzden işverenler, iş akdini sonlandırırken çoğu zaman ikale ile işten ayrılma yöntemini tercih eder.
Ancak ikale sözleşmesi geçerlilik şartlarını taşımıyorsa, yani hukuken sağlam bir zemine oturmuyorsa, imzalanan sözleşmenin bir anlamı olmaz. Böyle bir durumda, işçi olarak hakkını aramak için dava açabilir ve ikale tazminatı ile diğer alacaklarını talep edebilirsin.
Eğer tazminatını alamadıysan ya da anlaşmalı işten ayrılma hakları konusunda zarara uğradığını düşünüyorsan, yasal yollardan hakkını arayabilirsin.
İkale sözleşmesi nasıl sonlandırılır ve iptal edilir?
İkale sözleşmesinin sonlandırılması ya da iptal edilmesi, tarafların karşılıklı anlaşmasına veya yasal sebeplere dayanarak yapılabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, sözleşmenin iptal edilmesi ya da sona erdirilmesi durumunda kararın yazılı olarak bildirilmesidir. Aksi takdirde, ileride ispat güçlüğü yaşanabilir.
Eğer ikale sözleşmesinin şartları yerine getirilmezse ve bir taraf durumdan şikâyetçi olursa, hukuki olarak dava açma hakkı doğar. Yani, ikale sözleşmesinin gereklilikleri yerine getirilmediğinde, taraflardan biri diğerine karşı icra yoluyla başvurabilir. Bu nedenle, sürecin dikkatlice yönetilmesi ve her şeyin yazılı olarak belgelenmesi büyük önem taşır.
Ayrıca ikale ile işten ayrılma durumunda, işverenin SGK’ya işten çıkış kodu olarak 22 (Diğer nedenler) bildiriminde bulunması gerekir. Ancak uygulamada sıklıkla 4 işten çıkış kodu (Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir sebep olmaksızın feshi) kullanılır. Bu durumda, ilerleyen süreçte açılabilecek bir davada mahkeme, ikale işten çıkış kodu yanlış kullanıldığı için ikale sözleşmesini geçersiz kabul edebilir.
İkale sözleşmesi hangi durumlarda kullanılır?
İşveren ve çalışanın karşılıklı anlaşarak yollarını ayırmasını sağlayan ikale sözleşmesi farklı durumlarda devreye girebilir.
Eğer küçük ve orta ölçekli bir işletmede çalışıyorsan, iş gücü ihtiyacının sürekli değişebileceğini bilirsin. Bu tür işletmelerde, ekonomik dalgalanmalar ya da operasyonel değişiklikler nedeniyle işverenler ikale ile işten ayrılma yöntemine sıkça başvurabilir.
Büyük şirketlerde ise durum biraz daha farklıdır. Yapısal değişiklikler, maliyet azaltma politikaları ya da stratejik kararlar nedeniyle bazı çalışanlarla yollar ayrılabilir. Şirketler yeniden yapılanmaya gittiğinde, bazı departmanları kapatma ihtiyacı doğabildiğinden dolayı ikale ile işten ayrılma bir çözüm olarak kullanılır.
Tabii ki, süreç sadece işverenin inisiyatifiyle işlemez. Çalışan olarak senin de kişisel sebeplerin olabilir. Örneğin, sağlık sorunları, ailevi nedenler ya da kariyer değişikliği gibi sebeplerle işten ayrılmak isteyebilirsin. Böyle bir durumda ikale sözleşmesi, işverenle uzlaşarak süreci daha sorunsuz ve hukuki zeminde tamamlamanı mümkün kılar.
Sonuç olarak ikale sözleşmesi hem işverenin hem de çalışanın mağdur olmadan iş ilişkisini bitirebilmesi için adil bir yol sunar. Ancak sürecin gerçekten adil ve hukuka uygun olması için ikale ile işten ayrılma süreci öncesinde hukuki destek alman yararına olacaktır.
