El zanaatleri ve manüfaktürden sanayi devrimine geçişle iş gücü anlamında ilk defa sadece niceliksel değil, çok büyük niteliksel değişiklikler de oldu. Endüstrileşme ve modernite ile beraber asıl ürün/hizmet ‘insan’ hatta ‘bilgi’ haline geldi.
Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle enformasyon ve bilginin hızla yayılması ve iç içe geçmesi, bilgi kirlenmesini de beraberinde getirdi. Dolayısıyla, enformasyon ve işe yarar, kullanılabilir bilgi arasındaki ayırım önem kazandı.
Bilgi çağının gereği, temel amaç; doğru kişinin, doğru zamanda, doğru maliyetle doğru bilgiye ulaşması haline gelirken, bu konsept içinde insan kaynaklarının temel amacı da doğru kişiyi, doğru zamanda, doğru maliyetle, doğru pozisyona yerleştirmek oldu.
Diğer taraftan; internet hem niteliksel hem de niceliksel anlamda çok kısa sürede, inanılmaz bir hızda yayıldı. Yepyeni bir kamusal alanda her birimiz kişi ya da firma olarak var olmaya başladık. Yeni ekonomi, e-iş, e-ticaret, vb. Internette var olmadan, bu çağa ait bir firma veya kişi olarak kimliğimizi ortaya koymanın mümkün olmadığını düşünmeye, hatta neredeyse bunu bir varoluş sorunu olarak görmeye başladık.
Internet üzerinde çalışmaya, yaşamaya başladığımız andan itibaren de makine ve insan ikilemi farklı sorunları beraberinde getirdi. Sürekli devinen ve değişen yeni teknolojilere bir yandan ayak uydurmaya çalışırken, diğer yandan insana verilen değeri vurgulamaya çalışma ve teknolojinin beraberinde getirdiği soğukluğu müşteri ilişkilerinden uzak tutma çabalarıyla yepyeni kavramlar ortaya çıktı.
Internet üzerinden yapılan tüm işlemlerde olduğu gibi, insan kaynaklarında da teknolojik soğukluk firmaların insani kimliklerini tehlikeye atarken, müşteri sadakati sağlama gibi konulara sekte vurmaya başladı. Firmalar bir yandan internet üzerinden işlerini yürütürken; diğer yandan Müşteri İlişkileri Yönetimi gibi kavramlar altında bireysel ilişkilere önem vermeye, müşteriyle aralarında giren metal soğukluğu, başka yollardan kapatmaya çalıştılar.
Özellikle insan kaynakları gibi birebir insan ile uğraşan bir sektör için oldukça önemli olan bu konu, insan kaynakları sitelerinin kendilerini içerikleriyle farklılaştırma yönüne gitmelerine yol açtı. Değer yaratma amacıyla, insan kaynakları yavaş yavaş personel işlerini yapmanın ötesinde kariyer gelişimi, kişisel gelişim, performans ve motivasyon arttırma gibi fonksiyonları da kapsamaya başladı.
İnsan Kaynakları Uzmanlığı
‘Personel Müdürlüğü’nden ‘İnsan Kaynakları Uzmanlığı’na geçiş Türkiye’de genel anlamda sadece bir ünvan değişikliği oldu. Her alanda olduğu gibi, İnsan Kaynakları Uzmanı’nın, Personel Müdürü’nün yerini alması yurtdışından gelen trendler sayesinde oldu. Ve sonrasında ortaya çıkan insan kaynakları firmalarının yaygınlaşması da yine aynı sebeple
Fakat kaliteli elemanı ve ‘farkı yaratacak olan insanı’ işe alma gereksinimi ile beraber işe alım, performans değerlendirme ve ölçme sistemi, kariyer sistemi, özlük işleri, iş tanımları, ücretlendirme gibi konular yöneticilerden insan kaynakları uzmanlarına, oradan da insan kaynakları ve danışmanlık firmalarına geçti. Her yönetici insan kaynakları uzmanıyken, insan kaynakları diye bir sektör doğdu ve sonrasında da teknolojinin yarattığı en büyük mecra olan ‘internete’ taşındı. Diğer tüm sektörler gibi insan kaynakları da işe alımda internet kullanımını daha ucuz, daha hızlı, daha kolay ve daha geniş kitlelere ulaşmakta büyük faydalar sağladığı için tercih etti. Böylece ‘Netcruiting’ ya da ‘E-cruiting’ (E-istihdam) adı verilen yepyeni bir sektörün temelini atmış oldu.
Firmaların ve adayların karşılaştıkları sorunların bir çoğu internet üzerindeki insan kaynakları siteleri sayesinde çözüme kavuştu. Amerika’da 1993’de ilk açılan ‘E-recruiting’ (e-işe alımı) sitesi career.com ve sonrasında gelen onbinlercesi; 1999’da Türkiye’de kurulan ilk insan kaynakları sitesi Kariyer.net ve yeni yeni onun izinden gelen bir kaçı ile beraber hem adaylar;
- kolay erişim,
- firmaları tek yerden tanıma imkanı,
- 24 saat erişim,
- tek bir özgeçmişle istenilen kadar firmaya başvuru imkanı,
- açık pozisyonlardan haberdar olabilme,
- iş başvurularını on-line takip imkanı,
- firmalar hakkında detaylı bilgi edinebilme,
- özgeçmişini kolayca güncelleme,
olanaklarına sahip oldular. ; ; Hem de firmalar;
- özgeçmişleri standart formatta alma,
- ilanını her an, 24 saat yayınlatma,
- kağıtsız ortam,
- düşük maliyet,
- aranan niteliklere göre filtreleme,
- toplu cevaplama kolaylığı,
- güncel özgeçmişlere ulaşma,
firma tanıtım imkanına kavuştular.
Yüksek rekabet ortamında, firmaların kaliteli elemana ulaşmak için bu kaynakları kullanmaları bir zorunluluk haline geldi. Internet’in yarattığı farklardan bir tanesi, konvansiyonel mecraların büyük ve küçük firmalar arasında yarattığı uçurumu kaldırması yönünde oldu. Küçük firmaların, dev firmaların dev ilanlarının yanında kaybolan ilanları artık tarihe karıştı. Internet üzerinde her ölçekte firmaya eşit şanslar tanıyan standart ilanlar ortaya çıktı. Ayrıca gazetede görülen iki satırlık ilanların yerine; firma, pozisyon,sektör hakkında rahatlıkla detaylı bilgiye ulaşabilecek internet, iş başvurularını daha bilinçli hale getirdi. Bunun dışında iş arayanlar karşılarına çıkan farklı alternatifleri de kolayca değerlendirebilme imkanına kavuşmuş oldular.
Konvansiyonel mecralardan çok daha ucuz olmasının yanında, daha fazla insana çok daha kısa zamanda ulaşabilme avantajı da sağladı. Ama işverenler açısından asıl fayda binlerce özgeçmiş içinden aradıkları özelliklere sahip olan adayları kolaylıkla bulma imkanı oldu. Veri tabanındaki filtreleme özelliği sayesinde aranan özelliklere sahip olan adayları bilgisayar otomatik olarak tarıyor ve seçim bu adaylar arasından yapılabiliyor. Böylece fazla zaman, işgücü ve para harcamadan istenilen adaylara kolayca ulaşılabiliyor.
Internet ve danışmanlık firmaları
Kariyer.net gibi internette insan kaynakları hizmeti veren firmaların asıl amacı firmalara ön eleme sürecinde hız ve verim sağlamaktır. Aynı pozisyona başvuran binlerce aday arasından görüşme yapacağınız on, yirmi, elli kişiyi en hızlı, en kolay şekilde firmaların insan kaynakları departmanlarına sunmaktır.
Bu anlamda danışmanlık firmalarının yaptığı iş bu çalışmayı tamamlayıcı niteliktedir. Internet üzerindeki insan kaynakları firmalarında sistem, adayın kendi iradesiyle bir pozisyona başvurması ile başlar. Danışmanlık firmaları ise genellikle büyük ölçekli firmlarla üst düzey pozisyonlar için çalışırlar ve uygun gördükleri bir ‘birey’i ‘aday’ haline getirirler.Bu sebeple en azından kısa vadede internetteki insan kaynakları firmaları ile beraber var olacaklarını düşünmek yerinde olacaktır. Şu an Amerika’da internet siteleri üzerindeki ilanların yüzde 35’i personel danışmanlığı firmaları tarafından verilmektedir.
Uzun vadede, ‘netcruiting’in hızla yaygınlaşacağı kesin, fakat bu danışmanlık firmalarının ortadan kalkacağı anlamına gelmiyor. En azından büyük ölçekli firmalar danışmanlık firmalarının verdikleri hizmetleri talep edeceklerdir.
Gelecek
Modernitenin getirdiği hızla beraber, iş hayatındaki, iş devrindeki hızın artması; özellikle bilişim teknolojileri sektörü gibi bu kadar hızlı devri olan bir sektörün geleceğin mesleklerini içinde barındırması ile beraber insan kaynaklarına ve netcruiting’e verilen önem mecburen giderek artacaktır. Yeni kuşakların ‘iş’ anlayışı (hayatlarının diğer alanlarında da olduğu gibi), ‘senelerce aynı müesseseye emek veren’ önceki kuşaklardan çok daha farklı, bu sebeple hem yöneticilerin hem de insan kaynakları sektöründe hizmet veren her tür firmanın ve bireyin üzerine düşen görevler giderek artmakta ve kapsamı genişlemektedir.
Diğer yandan büyük ihtimalle adaylar bilgisayarlarında (hangi formatta olursa olsun) arayıp buldukları işe başvuracak, internet üzerinden mülakata girecek, ve yine aynı bilgisayar üzerinden hemen işe başlayacaklar