Yakın gelecekte internette sürdürdüğümüz ilişkilere ayırdığımız sürenin, gerçek hayatta yaşadığımız ilişkilere ayırdığımız süreyi geçeceğini düşünüyorum. İlişkiler internete taşındıkça, karşımızdaki kişilerin dürüstlüğüne inanmakta zorlanacağız. O zaman internetteki sanal ilişkilere ve kişilere olan güvenimizi nasıl sağlayacağız?
Sosyal ağların eleman arayışlarında artan ağırlığı
Geçtiğimiz haftalarda, beş yıl önce ayrıldığım eski şirketimin işe alım sorumlusu arkadaşımdan sosyal ağına davet postası aldığımda şaşırdım. Beş yıldır ara sıra telefonla ve özel vesilelerle yüz yüze bir araya gelmemize rağmen neden beş yıl sonra sosyal ağına davet ettiğini merak ettim. Hemen telefon açarak bu durumu sordum. Meğer bağlı bulunduğu şirketin yurtdışı merkezi tarafından, Haziran sonuna kadar sosyal ağında 600 kişi bulunması gibi bir hedef konulmuş. Artık işe alımlar, bu tür sosyal ağlar üzerinden daha hızlı ve daha isabetli sonuçlanıyormuş. Aranan özellik ve tecrübeye sahip kişiler bu ağlar üzerinden filtreleniyor, arkadaş zincirleri üzerinden bu kişilere ulaşılıyor ve iş teklifleri yapılıyormuş. Böylece bilgi teknolojilerinin daha önce düşünmediğim bir alanda daha kullanıldığını fark ettim.
Sosyal ağlarda sanalla gerçek arasındaki ince çizgi
Aynı günlerde sabah dinlediğim radyo programına bağlanan birisi, makine mühendisi olmamasına rağmen, 10 yıldır özgeçmişinde makine mühendisi olduğunu yazarak iş bulabildiğini, üstelik ailesinin bile kendisinin makine mühendisi olduğunu düşündüğünü söyledi. Belki bunlar yalandır, bilemiyorum. Ancak gerçek hayatta bile firmalar bu tür yanlış bilgileri ayıklayamazken, internet üzerinde yaratılan sanal profillere ne kadar güvenilir acaba diye düşünmeden de edemedim.
Çözümün kendisi yine bilişim teknolojilerinden
Sanal ağları mümkün kılan teknoloji sanal ağlardaki bilgilerin doğruluk kontrolü içinde çözümler üretiyor. Sanal ortamda arkadaş bulma sitelerinde yaşanan bu “olunan değil olması istenen” profiller sorunu, sitelerin kullanım sıklığını ve pazar paylarını direkt olarak etkiliyor. Bu tür siteler için açılan profillerin doğruluğunu kontrol etmek ve her profile bir dürüstlük derecesi atamak için bir takım algoritmalar geliştiriliyor. Bağımsız yazılım evleri tarafından sunulan bu ürünlerin özellikleri her geçen gün geliştiriliyor. Bu algoritmaların çoğu, profili yaratılan gerçek kişinin izini, diğer internet sitelerinde ve bazı devlete ait veritabanlarında arayarak, gerçek kayıtlarıyla karşılaştırmaya yönelik. Bu karşılaştırmalar sonucu profilde yer alan bilgilerin çoğunun doğruluğu hakkında alınan teyitle kullanıcıya bir sertifika veriliyor. Bu yazılımların şuanda en popüler olan ve hızlı gelişenlerinden biri de Honesty Online…
Sanal profilinizi sertifikalandırın
Honesty Online, sanal ağlarda yaratılan profillere gerçeklik testi uygulayan ve sonucuna göre bir sertifika vererek, o profille iletişimin güvenilirliğini belgelendiren bir oluşum. Şu anda ücretli bir hizmet olsa da yakın zamanda sosyal ağlar tarafından zorunlu hale getirilip, bu ağlara verilen reklamlardan ayrılacak paylarla geliştirilmeye devam edileceği düşünülüyor. Sistem şöyle işliyor: Bir sosyal ağa giriş yaptıktan sonra, bu tür sanal dürüstlük kontrolü yapan firmalara başvurarak, burada belirttiğiniz bilgilerinizin doğruluğu için sertifikalandırılmak istediğinizi söyleyeceksiniz. Önce profilinizde belirttiğiniz gerçek kişi olup olmadığınızı anlamak için doğum tarihiniz, yaşadığınız yer, kullandığınız araba gibi sorular sorulacak. Bu sorulara verdiğiniz cevaplar, belirttiğiniz gerçek kişiliğin devlette var olan kayıtlarıyla karşılaştırılıp onaylanacak. Profilinizde belirtilen bilgilerin doğruluğu ispat edildikten sonra, ilişki içinde olduğunuz diğer kişiler hakkında sorular sorulacak ve bu kişilerin sizin tarafınızdan yaratılıp yaratılmadığı, başka gerçek kişi profilleri olup olmadığı sorgulanacak. Böylece en azından profilin gerçek kişiye ait olduğu ispat edilecek.
Internette bıraktığımız izler
Veritabanları arasındaki ilişkiler arttıkça, sadece profilin gerçek bilgilerden oluşup oluşmadığı ya da gerçeği ne kadar yansıttığı değil, o kişinin ne kadar güvenilir olduğu da derecelendirilebilecek. Örneğin aynı kişiye ait olduğu bilinen farklı ağlardaki profiller arasındaki bilgi ve görüş tutarlılığı kontrol edilebilecek. Bir sosyal ağda romantik filmlerden hoşlandığını belirtmiş, bir başkasında macera filmlerinden hoşlanıyorum demişse, güvenilirlik endeksi düşürülecek. Ya da bir konu hakkında bir profilinde olumlu düşüncelerini paylaşmış, diğerinde olumsuz düşünceler belirtmişse dürüstlük endeksi yine düşecek. İnsan kaynakları açısından özgeçmişlerin doğruluk kontrollerinin yapılması için de bazı kolaylıklar getirecek. Örneğin mezun olunan okulların öğrenci veritabanlarıyla iletişime geçilerek, profilin bağlı bulunduğu kişiliğin okul kayıtlarında bulunup bulunmadığı otomatik kontrol edilebilecek. Aynı şekilde arkadaşlık zincirlerinde, daha önce çalışıldığı belirtilen firmalarda çalışan ya da çalışmış kişiler olup olmadığına bakılacak. Eğer o şirketlerde çalışmışsa, mutlaka o şirketlerden de sosyal ağlarında bir kaç üye olmalıdır mantığından yola çıkılacak. İleriki aşamalarda seyrettim ya da okudum dediği kitapların ya da filmlerin yapılan alışverişlerde kaydı olup olmadığı da kontrol edilebilecek. Örneğin sosyal ağında seyahatte olduğunu belirten birinin herhangi bir seyahat belgesi düzenleyip düzenlemediği kontrol edilebilecek.
Düşünülen donanım değişiklikleri
Sosyal ağlarda belirtilen profillerin doğruluğunda olduğu gibi, bazı diğer alanlarda da milli istihbarat servisleri tarafından, internet kullanıcılarının gerçek kişilikleriyle ilişkilerinin kontrol edilebilir olması isteniyor. İnternette yapılan bir yorum, açılan bir site, giriş yapılan bir blog, hepsinin gerçek kişiliklerinin her an ulaşılabilir olması isteniyor. Bu amaçla internete giriş için kişiye özel bilgilerin saklandığı çiplerin kullanılması ve internete giriş yapılan her makine üzerinde bu çipler yardımıyla, internete erişim hakkının verilmesi öneriliyor. Alacağımız bilgisayarla birlikte bu internet erişim çiplerinin de şahsa özel olacak şekilde oluşturulup, her türlü hareketimizin internette bir iz bırakması düşünülüyor. Ancak özgürlük ile aynı anlama gelen internetin, bu tür uygulamalar ile baskı altına alınmak istendiğini, dürüst olmayan insanların zaten bir şekilde bu kontrolleri aşabileceklerini düşünenlerin sayısı da oldukça fazla. Yine de ileride sanal profillerle gerçek kişiler arasındaki bağı daha sıkı kontrol altına almak amacıyla göz retina taraması ile açılan bilgisayarlar, kullanıcı görüntülerini belirli aralıklarla fotoğraflayıp ihtiyaç olduğunda ilgili makamlara gönderecek sistemler donanım üreticileri için zorunlu hale getirilebilir.