İş görüşmesi, iş hayatımızı belirleyen bir özellik taşır. Çalışanlar, iş hayatında kimi zaman iş görüşmesine katılan bir aday, kimi zaman ise işgörüşmesi yapan bir yönetici olabilirler. Ama adayın mülakata hazırlıklıolmasının yanı sıra, iş görüşmesinin sağlıklı olarak gelişmesini sağlayan diğer bir unsur bulunmaktadır; İş görüşmesini yapan kişi veya kişilerinbilinçli davranışları ve bu konuda eğitimli olmaları adaylarınperformanslarını olumlu yönde etkilemektedir. Aksi taktirde, bu konuda eğitim almamış yöneticiler tarafından mülakata alınan adayın kendini tam anlamı ile karşı tarafa tanıtabilmesi mümkün olmamaktadır.
Personel seçiminde önemli bir yöntem olarak kullanılan mülakat tekniklerinin, kurallara uyulmadığı takdirde etkili bir yöntem olmadığı bilimsel olarak kanıtlanabilmektedir. Mülakat tekniklerine aşina olan adaylar tecrübeleri ile, plansız mülakat uygulayan mülakatçıları rahatlıkla ikna edebilmekte ve seçilme şanslarını artırabilmektedirler. Buna karşın eğitimsiz ve deneyimsiz mülakatçı, iş için en uygun adayı değerlendirme şansını elden kaçırabilmektedir.
İşe başvuran birçok aday genellikle mülakatları; iş tecrübesi, eğitim gibi özelliklerin tartışıldığı bir süreç olarak görmektedirler. Buna karşın, mülakatlarda bu konulardan çok daha ileri gidilerek kişinin iletişim becerileri ve kişiliği de anlaşılmaya çalışılır. Bu sebeple kişinin geçmişine ait çeşitli bilgiler, mülakata çağrılmasında önemli bir rol oynasa da, daha sonraki süreçte bu bilgiler önemini yitirmektedir.
Mülakatların, objektif bir yöntem olmamasının nedenleri arasında seçme işlemini yapanların bu konuda yeterli eğitimi almamış olması ve bu yönteme firmalar tarafından gereken önemin verilmemesini gösterebiliriz.Bunun yanı sıra mülakat deneyimin yetersiz olması, seçim yapmayı zorlaştırır.
Her yönetici muhakkak iş hayatının bir döneminde veya yoğun olarak (özellikle İnsan kaynakları departmanının veya uzmanının olmaması durumunda) mülakat yapmak zorundadır.Çünkü işe alma kararının verilmesi, yöneticinin yerine getirmesi gereken en önemli unsurlarından biridir. Buna karşın maalesef, çok az yöneticimiz bu konuda kendini yetiştirmeye özen göstermektedir. Ayrıca, iş görüşmesinde objektifliği sağlamanın tek yolu, iş görüşmesini yapan kişinin eğitilmesidir.
Bu yüzden, iş teklifinin, mülakat sonrasında “en uygun görünen” ancak gerçekte uygun olmayan adaya yapılması, adayların iş ve davranışsal performansına yönelik daha detaylı bilgi toplanamaması yüzündendir.
İş görüşmesi yöntemleri,personel seçimi prosedürünün başlangıcında ve sonunda etkin olarak kullanılmalıdır. Dünyada ve ülkemizde oldukça yaygın olarak kullanılan geleneksel mülakat yöntemi (sohbet tipi mülakatlar) mülakat öncesi herhangi bir hazırlığı gerektirmez. Mülakatı yapan kişinin hazırlıksız olması,mülakatın devamlılığını ve adayların tecrübelerini tam olarak değerlendirememesi nedeniyle, adayın doğru bilgileri aktarmasını engeller.Personel seçimini etkin bir biçimde gerçekleştirmek isteyen profesyoneller bu tür bir mülakat yönteminden kesinlikle kaçınmaktadırlar. Mülakatı gerçekleştirenlerin benzer profesyonel ve davranışsal özellikleri taşımadığını göz önüne alırsak, planlanmamış mülakat tekniğinin aynı aday üzerinde farklı kişiler tarafından uygulanmasının, aday hakkında birbirinden tamamen farklı sonuçlara ulaşılmasına, dolayısıyla sağlıklı bir işe alma kararının verilmemesine neden olacağını tespit ederiz.
İş görüşmelerinin amacı, pozisyonun gerektirdiği nitelikler ile ilgili en detaylı ve doğru bilgiye ulaşmaktır. Geleneksel mülakat tekniklerinde kapalı ve adayları yönlendirici sadece evet-hayır cevabının verilmesini sağlayan soru tiplerine oldukça fazla yer verilmekte ve adaydan ziyade mülakatçının kendisini anlatmasına neden olmaktadır.
Aksi olarak, planlanmış ve yapılandırılmış iş görüşmesi yönteminde ise, iş görüşmesini gerçekleştiren kişi; adayın profesyonel iş hayatına ve davranışsal özelliklerine yönelik sorularla detaylı yanıtlar almak için adayı yönlendirir. Planlı ve yapılandırılmış iş görüşmesi yöntemlerinde
Durumsal, Davranışsal veya Multi-model) ise, görüşme sırasında adaylara benzer tipteki sorular yöneltilir. Bütün adaylardan benzer bilgiler toplanır ve bunlar belirli bir format dahilinde değerlendirilir.
Böylece iş görüşmesini yapan kişinin herhangi bir bilgiyi ihmal etmesi ve yanlış değerlendirmesi engellenir. Planlı iş görüşmesinin başarısı, adayın iş performansına ve davranışsal özelliklerine yöneldiği oranda artmaktadır.
MÜLAKATÇI TÜRLERİ…
DENEYİMLİ MÜLAKATÇI
İş görüşmesi yöntemlerinin eğitimini almış olan bu kişiler, aslında sizin iş görüşmesi sırasında bütün performansınızı ortaya koymanız için yol gösterirler. İş görüşmesi öncesi kesinlikle hazırlık yaparlar. Özgeçmişinizi en ince detayına kadar inceleyip özel hayatınız ve profesyonel iş performansınız ile ilgili herhangi bir ayrıntıyı atlamamaya özen gösterirler. Profesyonel mülakatçılar, planlı veya davranışsal mülakat tekniklerine tam anlamı ile hakim oldukları için, iş performansınızı tam anlamı ile değerlendirebilecek kapasitededirler. Aldıkları eğitim ve iş tecrübeleri ile size güven verirler. Kısaca iş görüşmesi için yaptığınız hazırlıklar, bu tür bir profesyonel içindir. Eğer hazırlıklı değilseniz eğitimli mülakatçılar, sizi tam anlamı ile köşeye sıkıştırabilirler. Ülkemizde, iş görüşmesi yöntemleri eğitiminin arzu edilen seviyeye ulaşmaması nedeniyle, bu tür yaklaşım içinde olan profesyoneller ancak, firmaların insan kaynakları departmanlarında veya bu işi profesyonel olarak yapan insan kaynakları danışmanlığı firmalarında rastlayabilirsiniz.
EĞİTİMSİZ VEYA DENEYİMSİZ MÜLAKATÇI
Eğer iş başvurunuz bu sınıfa giren bir mülakatçı tarafında değerlendirilirse ve bu tür bir mülakatçı tarafından mülakata alınırsanız, sizin için gerçekten kötü bir tecrübe olacaktır. Ama maalesef ülkemizde çoğunlukla adayların karşılaştıkları mülakatçı tipi budur. Mülakatı yapan kişi çok tecrübeli bir yönetici olabilir, fakat edindiği tecrübeler bu yöneticinin iyi bir mülakatçı olduğunu asla göstermez, çünkü, bir adayın iş performansının değerlendirilmesi, çoğu yöneticinin ileri sürdüğü gibi sadece içgüdülere dayanılarak ortaya çıkarılamaz. Bazı yöneticiler, personel seçme konusunda tecrübelerine çok güvenerek sonuca ulaşmaya çalışırlar. İstihdam kararı verirken yanlış sonuçlara ulaşan yöneticiler bu tür yöntemlere inanmaktadırlar. Ülkemizde, yöneticiler arasında yaygın olan bir inanca göre, mülakata alınan bir aday hakkında profesyonel karar ilk 4 veya 5 dakikada verilmektedir. Bu tip bir yaklaşıma sahip olan eğitimsiz mülakatçının başarılı bir değerlendirme yapmasına imkan yoktur.
Bu sınıfa giren mülakatçılar daha mülakatın ilk aşamasında size bu konuda ne kadar yetersiz ve eğitimsiz olduklarının işaretlerini verirler. Örneğin, dağınık bir masa ve uzun arayışlardan sonra bir kağıt yığını arasından özgeçmişinizin bulunabilmesi veya mülakata geç gelinmesi bazı örnekler olabilir. Mülakat öncesi herhangi bir hazırlık yapmadığı için, özgeçmişinizde yer alan bütün detayları bir kerede sizin söylemenizi veya üzerinden tekrar geçmenizi rahatlıkla talep edebilir. Çok sık olarak da, iş görüşmesinin daha ilk aşamasında ” Lütfen bana kendinizden bahsedin ” diyerek işi iyice basit bir seviyeye indirebilme başarısını gösterir. Adaydan mümkün olduğu kadar bilgi toplama fonksiyonunu tamamıyla terk ederek; kendi iş hayatından, firmasındaki problemlerden veya daha da kötüsü özel hayatından detaylar vererek sonuca ulaşmaya çalışır. Sohbet tipi mülakat en yoğun olarak kullandığı yöntemdir. Bu yöntemde, soruların sorulması ile ilgili herhangi bir sıra veya standart olmadığı için aynı soruları defalarca sormakta ısrarcıdır. Daha da kötüsü, mülakat, oldukça sık olarak gelen telefonlarla kesilir veya ofise giren çıkan diğer personel bu fonksiyonu üstlenirler. Bunun yanı sıra, pozisyonun özellikle negatif yönlerini ortaya çıkarmaya çalışır ve bu konuda oldukça ısrarlı davranır. Sadece �evet� veya �hayır� cevabı verebileceğiniz soruları size yönelterek gereksiz yere zaman kaybına neden olur. Ve asla sizinle göz teması sağlamaz.
Yukarıda belirtilen örnekler, eğitimsiz bir mülakatçıyı nasıl tanıyacağınızı ve bu konuya nasıl bir yaklaşım içerisinde oldukları konusunda size bazı ipuçları verecektir.
Bu tür bir yaklaşım içerisinde bulunan mülakatçılara karşı davranışlarınız ise profesyonel olmalı ve kesinlikle negatif bir tutum takınmamalısınız. Aksine sakinliğinizi koruyarak, mülakatın seyrini kendi lehinize çevirme imkanı yaratabilirsiniz. Ülkemizde bu türdeki mülakatlara katılmak zorunda kalmak kaçınılmazdır; fakat daima pozitif olmalı, bu durumun sadece yeterli iş görüşmesi eğitimi almama nedeniyle ortaya çıktığını unutmamalı ve hazırlıklı olmalısınız. Ayrıca, ülkemizde birçok işverenin aranılan adaylarda ne gibi özellikler olması gerektiğine ilişkin kararlarını mülakata aldıkları adayların kişilik özelliklerine uygun hale getirmeye çalıştıkları akıldan çıkarılmamalıdır. Dolayısıyla, ne tür bir mülakatçı tipi ile karşı karşıya gelirseniz gelin, bütün performansınızı ortaya koymaya çalışmalısınız. Başarılı olsanız da veya olmasanız da her iş görüşmesinin size bir tecrübe sağlayacağını unutmayın.
İş görüşmesi sırasında, etkili bir iletişim kurma yeteneği sergileyen adaylar, başvurdukları pozisyonda başarılı olabilmek için gerekli olan bilgi ve becerilere sahip olduklarını göstererek, mülakatları başarı ile tamamlayabilirler.