İş hayatında başarılı olmak ve firmalarının başarı grafiklerini yükseltmek, yöneticiler ve firma sahipleri için geçmişte firmalar arasındaki rekabetin az olması nedeniyle daha kolaydı. Etik değerler ve değer yargılarının sınırlarının ve tanımlarının daha kesin çizildiği ve daha belirgin olduğu bu dönemin geride kalması ve rekabete dayalı bir piyasanın günümüz iş hayatına egemen olmasıyla, yönetici olmak ve iş etiğine bağlı kalmak gün geçtikçe daha da zorlaşmaktadır. Eskiden olduğu gibi “Bunu yapmam yasalara aykırı mı?” ya da “Bunu yapmam etik değerlerimle örtüşecek mi?” diye düşünerek, çizilmiş olan kesin çizgilere göre hareket etmek maalesef giderek zorlaşmaktadır. Her geçen gün iş dünyasında duyduğumuz skandalların temel nedenini de, ticari zorluklara rağmen ayakta kalma ve finansal gücü artırma çabası oluşturmaktadır. Siyah ile beyazın arasındaki gri renginin giderek iş hayatındaki etik değerlere hakim olması ve iş etiğinin kapsamının genişlemesi birçok firmanın piyasa payını kaybetmesine bir kısmının da daha da büyümesine yol açmaktadır. Çoğu yönetici artık firma karı ve başarısı ile kişisel etik değerleri arasında çoğu zaman kararsız kalmakta ve terazinin iki kefesine koyduğu bu iki konuyu dengede tutmakta zorlanmaktadır. Bu konuda kararsız kalmaktaki bir diğer kriter de firma için kısa vadede faydası olan davranışların kendi kariyerlerinde uzun vadede ne gibi etkileri olacağı konusunda karar verememeleridir.
Etik kurallarının ve tüm diğer kurumsal politikaların çiğnenmesi söz konusu olduğunda ilk önce yargılanan yöneticiler ve firma sahipleridir. Bunun en önemli nedeni de firmanın departman sorumluları olarak onların ön plana çıkmalarıdır.
Dünyanın değişik bölgelerinde yapılan benzer anketlerin sonuçlarına göre, ofis çalışanlarının %46’sı işyerinde her yıl en az bir kere iş etiği kurallarını ihlal ediyorlar. Anket sonuçlarına göre, çalışanların neredeyse yarısının bir ya da birden fazla defa etik dışı hareket ettiği saptanmış durumda… İş etiğinin en çok hangi yollarla bozulduğunu ortaya çıkarmayı amaçlayan bir diğer araştırmadan çıkan sonuç ise, %21’lik bir pay ile en çok ihlal edilen noktanın, masraflardan kısmak için kaliteyi düşürmek olduğu ortaya çıkmıştır. Bir diğer en sık yapılan hareket ise %13 ile ofis içinde özel işler ile uğraşmak veya bir yakının hasta olduğunu mazeret göstererek işe gelmemek bulunmaktadır. Bunları %9 ile müşterileri yanıltıcı bilgi vermek ve %3 ile bir iş arkadaşının fikrini çalmak takip ediyor.
Belli bir iş etiğine sahip olan iş adamlarının ve yöneticilerin hem müşterilerine hem de çalışanlarına firmalarında geçerli olan bir iş etiği politikasının olduğunu ve uygulandığını anlatmak ve göstermek için çeşitli tedbirler almaları gerekmektedir. Dürüst kişilikleri ve sorumluluklarının bilincinde olan iş adamları bu anlayışlarıyla firmalarının pazardaki yerini sağlamlaştırmakta ve her zaman için çok daha başarılı işbirliklerine imza atmaktadırlar. Her lider belli başlı etik kurallar söz konusu olduğunda öncelikle kendisinin bir örnek olduğunu çevresine göstermelidir. Kimi firmalar ise iş etiğini uygulama konusunda sektörüne büyük bir örnek olmakta ve iş etiği konusunda yapıcı ilerlemeler göstermektedirler. Ayrıca bu tip yöneticiler, gerek çalışanları gerek müşterileri tarafından sorumluluk ve dürüstlük açısından çok farklı bir noktaya yerleştirilmektedirler. Firmada iş etiğine uygun davranışların yapılandırılması için başlanması faydalı olan noktalar aşağıdaki gibidir.
- Değer yargılarınızın neler olduğunuz belirleyin. Yaşantınıza ve karakterinize egemen olan hangi değer yargıları iş hayatınızda da önde geliyor? Bu yargılarınızı ve kararlarınızı iş hayatında da uygulamanız doğru mu?
- Firmanızın temel değerlerini ve hedeflerini belirleyin.
- İşyerinizde uyguladığınız kurallar, çalışanlarınızdan nasıl tepki alıyor? Israrcı olduğunuz konulara çalışanlarınızın verdiği olumsuz tepkiler var mı? Bu tepkiler doğrultusunda davranışlarınızda bir değişiklik yapmanız firma çalışanlarının verimi ve iş ortamının huzurlu olması açısından faydalı olabilir mi?
- Bütün bu değerlendirmelerin sonunda iş etiği politikanızı gözden geçirin ve neleri kabul edilebilir ve neleri kabul edilemez bulduğunuzu çalışanlarınıza belirtin.
- Oluşturduğunuz bu temel değerleri ve hedefleri hem çalışanlarınıza hem de müşterilerinize anlatın ve çalışmalarınızı bu yönde geliştirmeye çalışın. Bu bilgi aktarımını yazılı ya da bir toplantı yoluyla sözlü olarak çalışanlarınıza iletebilirsiniz.
- İş etiği politikası belirleyin. Belirlenen ve idealize edilen bu tutum ve davranışların dışına çıkan ya da çıkmaya başlayan çalışanların karşı karşıya gelecekleri sonuçların neler olacağını çalışanlarınıza belirtin.
- Performans değerlendirme sisteminize, etik kurallara uyulması ya da uyulmaması kriterini de ekleyin. Çalışanlarınız dürüstlükleri ve sorumluluklarının bilincinde olmalarının da onlar için performanslarını belirleyici bir nokta olduğunu çalışanlarınıza anlatın.