İş kazası nedir, nasıl bildirilir?

İş kazası, aslında her an karşımıza çıkabilecek bir durum. Çalışanların fiziksel veya ruhsal sağlıklarına zarar veren herhangi bir olay, bu kategoriye giriyor. Peki, hangi durumlar iş kazası sayılır? Eğer bir iş yerinde bir kaza geçirdiysen, bununla ilgili ne gibi adımlar atman gerektiğini biliyor musun? İşte tüm bu soruları yanıtlayacak, iş kazalarıyla ilgili önemli bilgiler…

İş kazası nedir?

İş kazaları, çalışanların iş yerinde veya iş nedeniyle yaşadıkları beklenmedik olaylar sonucu bedensel ya da ruhsal zarar görmelerine yol açan durumları ifade eder. Bu kazalar, bir çalışanın görevini yerine getirirken ya da iş sırasında gerçekleşebilir. Her iş yerinde meydana gelebilecek bu tür istenmeyen olaylar, özellikle fabrika ve inşaat gibi fiziksel çalışma gerektiren ortamlarda daha sık görülür. Bu nedenle bu tarz iş yerlerinde mutlaka iş güvenliği danışmanı olmalı ya da bu hizmet dışarıdan alınmalıdır.

Fabrika iş kazaları genellikle daha ciddi sonuçlar doğurabilir. Çalışanlar, makinelerdeki teknik aksaklıklar veya ihmaller nedeniyle ciddi yaralanmalar yaşayabilirler. Ayrıca fabrika ortamındaki ağır çalışma şartları; aşırı sıcaklık, yüksek gürültü seviyeleri veya tehlikeli maddelerle çalışma gibi faktörler kazaların riskini artırır. Örneğin; bir çalışan makinelere sıkışabilir ya da elektrik akımına kapılabilir, bu tür kazalar ciddi yaralanmalara ve hatta ölümlere yol açabilir. 

Ancak iş kazaları yalnızca fiziksel yaralanmalarla sınırlı değildir. Psikolojik etkiler de bu kapsamda değerlendirilebilir. İş yerindeki aşırı stres veya diğer ruhsal faktörler, çalışanlarda psikolojik travmalar ya da stres kaynaklı hastalıkların gelişmesine neden olabilir. Örneğin, yüksek stres altında çalışan bir kişinin kalp krizi geçirmesi de bir iş kazası olarak kabul edilebilir.

İş kazası ne zaman bildirilir?

İş kazası bildirim süresi, kazanın gerçekleştiği tarihten itibaren 3 iş günü olarak belirlenmiştir. Bu süre, kazanın olduğu günün ardından başlar. Bildirim süresi 3 iş günü olarak belirlenmiş olduğundan, hafta sonları ve resmi tatil günleri bu hesaplamada dikkate alınmaz. İş Kanunu’na göre cumartesi günü iş günü kabul edilse de resmi işlemlerde iş günü sayılmaz ve bu nedenle sürenin hesaplanmasında göz önünde bulundurulmaz.

İş kazası tutanağı nedir?

İş kazası sonrası, olayın nasıl geliştiğini ayrıntılı bir şekilde açıklayan bir iş kazası tutanağı hazırlanması gerekir. Bu tutanak; kazanın hangi koşullarda meydana geldiğini, hangi tarafların olayda bulunduğunu ve varsa gözlemleri içerir. Eğer tanıklar varsa, onların ifadeleri de tutanakta yer almalıdır. 

Hazırlanan tutanak, kazayla ilgili ilerleyen süreçlerde çok önemli bir belgedir. Hem çalışan hem de işveren, bu tutanağa dayanarak haklarını savunabilir. Tutanak, her iki taraf açısından da hukuki bir delil olarak kabul edilir.

İş kazası çeşitleri

İş kazası çeşitleri, olayın niteliğine ve meydana geldiği koşullara göre farklılık gösterir. Bu kazaları şu başlıklar altında incelemek mümkündür: 

1. Fiziksel Kazalar: Çalışanın bir makineye takılması, düşmesi, yakalanması gibi olaylar fiziksel iş kazalarına girer. Örneğin, bir işçi makineye kolunu kaptırması. 
2. Kimyasal Kazalar: İş yerinde kimyasal maddelerle çalışırken, yanlışlıkla bir maddeyle temas edilmesi ya da zehirlenme gibi durumlar örnek verilebilir. 
3. Psikolojik Kazalar: Çalışanların, sürekli stres, mobbing, aşırı yüklenme gibi durumlar nedeniyle ruhsal olarak zarar görmeleri de iş kazası kabul edilir. Örneğin, uzun süreli yoğun çalışma temposu nedeniyle depresyona giren bir çalışan, psikolojik bir iş kazası geçirmiş olur. 
4. Elektriksel Kazalar: Elektrik akımına kapılma veya elektrikli aletlerin neden olduğu kazalar da bu tür kazalar arasında yer alır. 
5. Yangın ve Patlama: İş yerinde çıkan yangın veya patlama gibi olaylar da bu kapsamda değerlendirilir.
   

İş kazası şartları

Bir olayın iş kazası sayılabilmesi için bazı şartların yerine gelmesi gerekir. İş kazası şartları şu şekilde sıralanabilir; 

1. Kaza, çalışanın iş yerinde veya işverenin yönlendirdiği iş yerinde meydana gelmiş olmalıdır. 
2. Kaza, çalışanın yaptığı işle doğrudan ilişkili olmalıdır. Örneğin, bir işçi ofiste bilgisayar başında çalışırken aniden bayıldığında, bu bir iş kazası sayılmaz çünkü iş yerindeki görevle doğrudan bağlantılı değildir. 
3. Kazanın meydana gelmesi beklenmedik bir şekilde olmalıdır. Yani, kaza aniden ortaya çıkan bir durumdur ve önceden tahmin edilmesi zordur. 
4. Kaza, çalışanın sağlığına zarar verecek şekilde olmalıdır.
   

İş kazası unsurları

İş kazası unsurları 4 maddede incelenebilir. İlk olarak, kazaya uğrayan kişinin sigortalı olması gereklidir. İkinci olarak, kazazede bedenen veya ruhen zarar görmelidir. Üçüncüsü, kaza, 5510 sayılı Kanun’un 13. maddesine uygun olarak iş yerinde ya da iş ile ilgili bir durumda olmalıdır. Son olarak, kazanın sonucu ile olay arasında illiyet bağı (nedensellik) bulunmalıdır; yani, kaza doğrudan çalışanı etkilemiş olmalıdır. 

İş kazası geçiren bir çalışan ne yapmalı?

Eğer bir iş kazası geçirdiysen, öncelikle hemen sağlık yardımı alman gerektiğini unutmamalısın. Ayrıca kazanın hemen ardından işverene bildirimi yapman çok önemli. Bunu yaptıktan sonra, kazayı belgelemek için tutanak tutulmasına yardımcı olman gerekir. Tutanak, sürecin doğru bir şekilde ilerlemesi için kritik bir adımdır. 

Bildirimde bulunarak, gerekli sağlık hizmetlerini alabilir ve hakkın olan tazminatı talep edebilirsin. Kazanın ardından oluşan iş gücü kaybı, SGK tarafından karşılanabilir. Yani, ne kadar erken hareket edersen, süreci o kadar sağlıklı ilerletebilirsin. 

İş kazaları hayatın bir parçası olabilir, ama bununla ilgili atacağın adımlar seni ya da çalışanlarını güvence altına alır. O yüzden haklarını bilip, herhangi bir istenmeyen durumda zaman geçirmeden gerekli bildirimleri yapmalısın.