İş hayatına girdikten sonra mavi ve beyaz yaka sık sık duymaya başladığımız iki kavram. Herhangi bir işletmede, çalışanların organizasyonel kriterler esas alınarak sınıflandırılması mavi yaka ve beyaz yaka ayrımını doğuruyor. Peki, nedir bu beyaz ve mavi yaka dedikleri? Mavi yaka ve beyaz yaka nasıl çalışıyor ve aralarında nasıl farklar var?
İş yaşamının vazgeçilmezleri olan beyaz ve mavi yaka çalışanlar arasında İş Kanunu veya diğer mevzuatlar kapsamında kesin farklar söz konusu değil. Ayrım daha çok çalışma şartları ve nitelikler noktasında ortaya çıkıyor. Bu iki tip çalışan da organizasyon yapısında çok değerli ve bir diğerinin tamamlayıcısı konumunda. Mavi ve beyaz yakanın birlikte ve uyumlu çalışmadığı bir şirket organizasyonun başarılı olması mümkün değil.
İşte iş hayatının bu iki sac ayağı hakkında merak edilenler:
Beyaz yaka
Beyaz yaka bedensel değil daha çok zihinsel gücüyle, masa başı çalışıyor. Memurdan yönetici pozisyonuna kadar geniş bir grup bu kapsam içinde yer alıyor. El emeğine dayanmayan işlerde çalışan beyaz yaka daha çok idari ve araştırma geliştirme işlerinde faaliyet gösteriyor. Bu grup teknolojiyi de ağırlıklı olarak kullanıyor. Beyaz yaka için üretim planlama, mühendislik, üretim yönetimi, kalite yönetim ve kontrol, laboratuvar, Ar-Ge, bakım onarım, depolama, sevkiyat, pazarlama ve satış başta olmak üzere pek çok farklı pozisyondan bahsedilebilir.
Mavi yaka
Mavi Yaka bedensel gücüyle maaş veya süreli ücret karşılığı çalışan işçilerden oluşuyor. Mavi yakalılar el emeğine dayanan işlerde çalışıyor. Mal veya hizmet üretimi yapan bir işletmede, arazide, sahada veya üretim tezgahı başında birebir emek sarf eden ve zihin gücüne oranla daha fazla beden gücüne dayalı işlerde çalışan mavi yaka, maaş dışında parça başına, saatlik veya yevmiye ile de ücretlendirilebiliyor.
Bazı çalışanların mavi yaka kapsamına alınmaması gerektiğine dair düşüncelerden de kısaca bahsetmek gerek. Mesela ustabaşı, vardiya amiri, postabaşı, formen gibi işçilerin, işi planlayıp organize eden, kısacası idare işlerinden sorumlu çalışanlar olarak mavi yakalı olarak adlandırılmaması gerektiği düşünülüyor. Mavi yaka için ayrıca temizlik, güvenlik, bakım-onarım, üretim tezgahı gibi iş sahalarından bahsedilebilir.
Beyaz yaka – mavi yaka arasındaki genel farklar ve eşit olan haklar
-Mavi yaka işçi sınıfı, beyaz yaka ise ofis çalışanı olarak biliniyor.
-Beyaz ve mavi yaka arasındaki ilk ayrım iş gücü noktasında beliriyor. Mavi yaka zihinsel gücünün yanında ağırlıklı olarak beden gücünü de kullanıyor. Beyaz yakanın iş gücü kaynağı ise zihinsel gücü ve masa başı iş faaliyetleri.
-Peki neden beyaz ve mavi renkleri derseniz, cevabı basit. Sahada beden gücünü kullanarak çalışan kişinin kıyafetinin çabuk kirleneceği sonucundan yola çıkarak bu çalışan grubunun üniforma rengi mavi olarak adlandırılmış. Ofiste çalışan, genelde çalışma ortamı temiz olan çalışan grubunun rengi ise beyaz.
–Mavi yaka için çalışma ortamı fabrika, endüstriyel alanlar ya da bizzat saha olabilir. Çoğunlukla oturmak yok, yani mavi yaka mesaisini ayakta çalışarak geçiriyor. Beyaz yaka ise ofiste oturarak çalışıyor
– Mavi yaka haftalık ve saatlik yevmiye biçiminde ya da aylık maaşla ücretlendirilebilir. Beyaz yaka ise genelde aydan aya maaşla çalışıyor. Çoğunlukla mavi yaka maaşları beyaz yaka maaşlarından düşük.
– Beyaz yaka için genellikle kesin kıyafet kuralları var. Beyaz yaka tıraş olmalı, hiç değilse derli toplu giyinmeli. Spor giyinen ofis çalışanlarının popülasyonu artsa da hâlâ çok yaygın değil. Mavi yaka ise giyim konusunda rahat. Spor kıyafetleri tercih edebilir ya da üniforma giymesi gerekebilir. Eğer sahada tehlike varsa baret başta olmak üzere koruyucu kıyafetler giymesi çok önemli.
-İş Kanunu 63. madde gereği haftalık çalışma süresi 45 saat ve bu 66 saatten fazla olamaz. Mavi yakalıların beyaz yakadan bu anlamda hiçbir farkı yok.
-Fazla mesai hem mavi yaka hem de beyaz yaka için söz konusu olabilir.
-Kanun nazarında beyaz yaka da mavi yaka da eşit. Her iki çalışan da sendikaya bağlı çalışabiliyor.
