Birçok kişi, tabiri caiz ise yaş kemale erdiğinde SGK’nın kapısını aşındırıyor. 300 veya 500 günle emekli olmayı bir kenara bırakalım; eşine dul, çocuklarına yetim aylığı bile bırakamayacağını öğrendiğinde iş işten çoktan geçmiş oluyor. İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Mert Nayır, neden sigortalı çalışmak gerektiğinin ayrıntılarını aktarıyor.
“Kayıt dışı çalışmak sizi çaresizliğe ve istenmeyen durumlara sürükler!” Ülkemizde ne yazık ki sosyal güvenlik bilinci halen tam olarak oturtulabilmiş değil. Resmi rakamlara bakacak olursak, kayıt dışı istihdam oranı 2002 yılında yüzde 52,14 iken, 2016 Haziran ayı itibarıyla yüzde 34’e düştü.
Peki, nedir bu kayıt dışılık?
Kayıt dışı istihdam, sosyal güvenlik açısından “niteliği itibariyle yasal işlerde çalışarak istihdama katılan kişilerin, çalışmalarının gün veya ücret olarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına hiç bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi” olarak tanımlanır. 3 türlü kayıt dışı çalışma söz konusudur:
– Çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumu’na hiç bildirilmemesi,
– Çalışma gün sayılarının eksik bildirilmesi,
– Sigorta primine esas kazanç tutarlarının eksik bildirilmesi en fazla karşımıza çıkan durumlar.
Son birkaç yıldır, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca TV ve radyolarda kamu spotları verilmeye başlandı. Bu kamu spotları kayıt dışı çalışmayı engellemeyi hedeflemiş olsa da henüz rakamlarda bir iniş söz konusu değil. Her gün onlarca ‘’300-500 prim günüm var, yaşım 60, nasıl emekli olurum?’’ sorusu geliyor. Birçok kişi, tabiri caiz ise yaş kemale erdiğinde SGK’nın kapısını aşındırıyor. Ancak 300 – 500 günle emekli olmayı bir kenara bırakalım; eşine dul, çocuklarına yetim aylığı bile bırakamayacağını öğrendiğinde iş işten çoktan geçmiş oluyor. Yazımda da “Kayıt dışı çalışırsanız ne olur?”u değil, “Sigortalı çalışırsanız nelere sahip olabilirsiniz?”i ele almaya gayret edeceğim.
Sigortalı çalışmanın faydaları:
- Emekli olabilirsiniz: Ülkemizde çalışan her kesimin çalışma hayatının sonunda şüphesiz hayalini kurduğu konu, emekliliktir. Reformları bir kenara itecek olursak, 1999 öncesi sigorta girişiniz varsa ve 5000 prim gününüz mevcut ise değişen yaş koşullarıyla emekli olmanız bir hayli kolay demektir. 1999 ve 2008 sigorta girişi olanlarda ise 7000 prim günü ve 58 ile 60 yaş arası emeklilik planlarını yapabilirler. 2008 sonrası sigorta girişi olanlar ise kademeli olarak 61-62-63-64 ve 65’e kadar çıkan yaş koşulları ile yine 7000-7200 prim günü ile emeklilik planları yapabilirler. Bu nedenle daha çok var demeyin, her geçen gün emekliliğinizden çalmayın.
- Eşinize dul; çocuklarınıza ise yetim aylığı bırakabilirsiniz: Emeklilik için prim gününüzü tamamladınız ve emekli oldunuz diyelim. Vefatınız halinde eşinize dul, çocuklarınıza yetim aylığı bırakabilirsiniz. Bu konu sadece emeklilerimizi ilgilendirmiyor. Tüm sigortalı çalışanlarımız 900 prim gününü tamamlamaları halinde eşlerine ya da çocuklarına aylık bırakabilirler. Yine belirtmekte fayda var, dul aylığını erkekler de alabiliyor! Birçok erkek vatandaşımız, eşlerinden dolayı dul aylığı alabiliyor olmasına rağmen kuruma müracaatta bulunmadığı geçtiğimiz yıllarda açıklanmıştı.
- Süt parası ve doğum yardımı alabilirsiniz: Kayıtlı çalışmanız halinde son 120 günlük priminizin ödenmiş olması şartı ile 2017 yılı için 132 TL süt parası alabilirsiniz. Eşi çalışmayan erkek personeller de bu ücreti almak için müracaat edebilirler. Sosyal güvenlik şemsiyesi altında olan kadın sigortalı çalışanlar aynı zamanda doğum öncesi sekiz doğum sonrası sekiz hafta (çoğul gebelik halinde 10 hafta) olmak üzere iş göremezlik ödemesinden yararlanabilir. Doğum yardımı alabilmeniz için kayıtlı ya da kayıt dışı çalışmanıza bakılmıyor. 15 Mayıs 2015 ve sonrası doğumlarda 1. çocuk için 300 TL, 2.çocuk için 400 TL 3. ve sonrası doğumlar için 600 TL doğum yardımı yapılmakta. Bu yardım SGK tarafından değil Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.
- Ücretsiz tedavi ve ilaç hakları: Genel Sağlık Sigortası kapsamında sigortalı herkesi ilgilendiriyor. “İçimizde ben hastalanmam” diyecek olmadığına göre, herhangi bir rahatsızlık geçirdiğinizde ya da ameliyat olmanız gerektiğinde tüm tedavi masrafları sağlık uygulama tebliği doğrultusunda SGK tarafından karşılanır.
- “300 – 500 TL fazla ver, sigortamı yapma!” demeyin: Sosyal güvenliğin bilincine varamayan birçok vatandaşımız şüphesiz ki günü kurtarmanın peşinde. Ancak unuttuğu bir şey var, o da “gelecek”… 300 TL ya da 500TL fazla para aldığınızı varsayalım. Hangi sigorta şirketi sizin, eşinizin ve çocuklarınızın sağlığına bakacak, bir de üstüne gelecek garantisi vererek size emeklilik hakkınızı verecek? Boşuna kendinizi yormayın, bu şekilde bir hizmet sunan başka kuruluş yok!
- Ölüm halinde bile cenaze yardımınız olacak: Bu uygulamadan birçok sigortalı çalışanımızın haberi yok. Ancak SGK, birinci dereceden yakınlar için cenaze yardımı yapar. Kurum bazı istisna durumlar karşısında başvuru yapmasanız da cenaze yardımınızı bağlanan dul ya da yetim maaşıyla birlikte hesabınıza aktarır. Yararlanmadığını düşünenler, bağlı bulunduğu SGK merkezlerine dilekçe ile müracaat edebilirler. 2017 Yılı için belirlenen cenaze yardımı 531 TL’dir.
Yukarıda saydıklarımızın dışında olası bir iş kazası ve meslek hastalığı ya da engellilik durumunuzda yine yaşınıza bakılmaksızın emeklilik imkanlarınız ve vergi indirimleriniz söz konusu olacaktır. Konumuzun başlığı “ÖTV’siz araç alma yolları” olsaydı şüphesiz ki okumayan kalmazdı. Ancak sigortalı çalışmak bunca hakkı size sunarken, geleceğinizi ateşe atmayın. Son sözü Ulu Önder Mustafa Kemal söylesin: “Çalışmadan, yorulmadan ve üretmeden, rahat yaşamak isteyen toplumlar; evvela haysiyetlerini, sonra hürriyetlerini daha sonra da istiklal ve istikballerini kaybetmeye mahkumdurlar.”
