Meslek seçimi, hayatının bu dönemlerinde alacağın önemli kararlardan biridir. Hatalı bir karar, ilerleyen yıllarda zorluklar yaşamana sebep olabilecekken, vereceğin doğru kararlar ise daha rahat ve mutlu zamanlar geçirmeni sağlayacaktır. Ailenin ve sosyal çevrenin de dâhil olduğu bu karmaşık süreçte, tüm baskıları göğüsleyerek doğru kararı vermen, bu süreçte aşman gereken zorlu sınavlarından bir tanesidir.
Meslek seçimi neden önemlidir?
Günümüzde bir birey, ömrünün çok büyük bir bölümünü, mesleğini icra ederken geçirmektedir. Ortalama yaşam süresinin 75 yıl olduğu ülkemizde, emekli olabilmek için yaklaşık 40 – 45 yıl çalışmak gerekmektedir. Bu gerçeklikten, tercih edeceğin mesleğin aslında hayatın ta kendisi olduğunu çıkarabilirsin. Dolayısıyla mutlu bir meslek hayatı demek, kısmen de olsa mutlu bir hayat demektir. Meslek, yalnızca bir kazanç kaynağı ya da ekonomik durumun belirleyicisi değildir. Aynı zamanda yaşam kalitesi, hayat memnuniyeti, sosyal ilişki doyumu ve toplumsal statü gibi önemli unsurların da belirleyicisidir. Bu nedenlerden dolayı, meslek seçimini kararının oldukça hassas bir karar olduğunun bilincinde olmalı ve alacağın kararlar üzerinde titizlikle düşünmelisin.
Meslek seçimi konusunda neden özgür bırakılmadığını düşündün mü?
Üniversite sınavı sonrasında yapacağın üniversite tercihlerinde bir bölümü seçmek, aynı zamanda bir mesleğe karar vermek anlamına gelmektedir. Dolayısıyla gelecekte nasıl bir yaşamı seçeceğin de belirlenmiş olacak. Bu nedenle hayatındaki önemli kişiler, senin ve geleceğinle ilgili kaygılar hissedebilirler. Ailen, arkadaşların, öğretmenlerin ve sosyal çevrendeki kişiler, yaşadıkları kaygıların etkisiyle üniversite tercihlerine dâhil olmak isteyebilirler. Onlar, kendi deneyimleri, fikirleri, önyargıları ve kaygıları doğrultusunda seni yönlendirmeye çalışacaklardır. Bu durum da senin bölüm ve meslek seçimi konusunda baskı hissetmene ve özgür olamamana yol açabilir. Yalnız olmadığını, seninle benzer duyguları yaşayan çok fazla gencin olduğunu biliyor olmalısın.
Meslek seçimi sürecinde aile üyelerinle ve sosyal çevrenle nasıl iletişim kurabilirsin?
YKS ve üniversite tercihi sürecinde hissettiğin baskıyı, baskının kaynağı olarak nitelendirdiğin kişilerle iletişim kurarak çözebilirsin. Bu çözüm sürecine, aile üyelerinin ve sosyal çevrenin senin hakkında bir şeyler söylemesine izin vermeyle başlayabilirsin. Onlarla kuracağın iletişimde, sakin kalabilmek ve anlayışla dinleyebilmek oldukça işlevsel olacaktır. Çünkü sen onlar için değerlisin ve onların da kendi fikirlerine değer verildiğini hissetmeye ihtiyaçları var. Ayrıca yakınlarının da birtakım beklentilerinin, heyecanlarının ve kaygılarının olduğunu da unutmamalısın. Ailenle negatif giden bir ilişkiyi, onların fikirlerine saygı göstererek pozitife döndürebilirsin ve böylelikle kendi fikirlerini karşı tarafa ifade etme şansını da kazanmış olursun.
Aile ve sosyal çevre baskısıyla nasıl baş edebilirsin?
Hayatın herhangi bir alanında baskıya maruz kaldığımızda, verdiğimiz tepkiler benzerdir. Bu tepkiler; boyun eğmek, kaçmak ya da mücadele etmek şeklindedir. Baskıdan kurtulmak için başvurulan, boyun eğme veya kaçma seçenekleri uzun vadede işlevsiz yöntemlerdir. Mücadele etmek ise fonksiyonel bir seçenektir. Baskıya karşı mücadele kavramında; yapıcı bir şekilde, akıl ve mantık doğrultusunda, kendi kararlarına yönelik hareket etmek söz konusudur. Bu zorlu mücadelede başarılı olmanın anahtarı “ne istediğini bilmek” cümlesidir. Eğer ki hangi mesleği tercih edeceğini net olarak belirlememişsen ya da mesleği belirlemene rağmen meslekle ilgili detaylara hâkim değilsen, ilk rüzgârda yıkılabilirsin. Seni bu duruma düşmekten koruyan ve aile baskısı ile baş edebilme gücünü sağlayan kaynak kendine duyduğun özgüvendir. Buradaki özgüven kavramı ise, mesleki tercihlerine ve kararlarına yönelik geliştirmiş olduğun kararlılığı ifade etmektedir. Şimdi meslek seçimi baskısı ile sağlıklı bir mücadele vermeni sağlayacak bazı püf noktaları ifade edeceğim.
- İlgilerini, yeteneklerini ve kişilik özelliklerini tanımak: Meslek tercihinde en önemli unsurlardan birisi, kişinin mesleğiyle uyumlu olabilmesidir. İlgilere, kişilik özelliklerine ve yeteneğe göre meslek seçimi, mesleki uyumu etkileyen önemli faktörlerdir. Kendini bu faktörler açısından iyi tanıman, daha özgüvenli kararlar vermeni sağlayacaktır.
- Bilgi sahibi olmak: Tercih edeceğin meslek hakkında A’dan Z’ye tüm detaylara hâkim olman anlamına gelmektedir. Mesleğin avantajlarını ve dezavantajları nesnel bir şekilde, doğru kaynaklara başvurarak araştırman önemlidir. Ayrıca tercih edeceğin mesleği yapan kişilerden yani ilk ağızdan, mesleki deneyimleri öğrenmen de oldukça kıymetlidir.
- Ön yargılardan arınmak: Bu aşamada size sunulan önerilerle ilgili tüm ön yargılardan arınarak değerlendirme yapman beklenmektedir. Ailenin ve sosyal çevrenin fikirlerine ve önerilerine yönelik ön yargılarını ortadan kaldırıp, onları da tarafsız bir şekilde dinlemen gerekmektedir. Yine bu aşamada ön yargı nedeniyle oluşmuş olan gerçek dışı düşünceler ve duyguların farkında olmaya çalışmalısın.
- Alternatif meslekleri belirlemek ve tanımak: Bu basamakta asıl tercihine ek olarak bulduğun alternatif meslekleri sıralaman beklenmektedir. Alternatif seçenekleri, avantaj ve dezavantaj durumlarına göre bir sıralamaya tabi tutabilirsin.
- Aileye ve sosyal çevreye uygunluk: Tercih edeceğin mesleğin, ailenin ve sosyal çevrenin değerlerine uyumlu olması da önemli bir gerekliliktir. Bu uyumun pozitif olması baskı hissetmemeni sağlayacaktır. Uyumsuzluk durumunda ise bu sorunu nasıl çözebileceğin üzerine düşünmen ve uyumu arttırmaya yönelik çözüm önerileri geliştirmen gerekmektedir.
