Üniversite okumak istediğinde, 4 yıllık program olarak devam eden lisans ve 2 yıl süren önlisans programları arasından tercih yapabilirsin. Peki, önlisans tercih etmek istediğinde nelere dikkat etmelisin? Önlisans hakkında en çok merak edilenlere bu yazımızda yer verdik!
Önlisans okumak/Hangi sınava girmeli/Hangi testleri çözmeli/Avantajlar/Kimler tercih etmeli?
Önlisans okumak için okumak istediğin bölümün gerektirdiği puanı alman yeterlidir. Sonrasında ise bol mesleki uygulamalı eğitimin olduğu bir 2 yıllık programa başlamış olursun. Hangi programı seçeceğin, seçmek istediğin meslek ile bağlantılı olduğundan hayallerindeki mesleğe karar vermeden önce detaylı araştırma yapmanda fayda var.
Lise ve dengi okullardan sonra başvurabileceğin önlisans programları farklı sektörlere ara kademe pozisyonlar için kalifiye işgücü yetiştirir. Bununla birlikte iki yıl okuduktan sonra eğitimine devam etmek istersen 4 yıllık lisans programlarına geçebilme şansın da var. Devam etmek istediğin 4 yıllık programlardan birine, DGS’de (dikey geçiş sınavı) alacağın yeterli puanla devam etmeyi seçebileceğin gibi önlisans programını bitirir bitirmez, iş hayatına da atılmak isteyebilirsin. KPSS önlisans programıyla devlet kurumlarından birinde görev almayı da deneyebilirsin.
Önlisans nedir?
Önlisans programları 2 yıllık eğitim programlarıdır. Bu programlarda eğitim süresi 4 yarı yıldan oluşuyor. Bunun yanı sıra 4 yıllık lisans programına devam etmek isteyen ve istedikleri programın gerekliliklerini yerine getirenler içinse lisans programının ilk adımı olarak değerlendirilebilir. Önlisans kapsamına giren eğitim programları meslek yüksekokulu (MYO) olarak da ifade ediliyor. Meslek yüksekokulları 2 yıl eğitim verirken bazı bölümlerde yabancı dil hazırlık programları bulunuyor. Bu durumda eğitim süresi 3 yıla çıkabiliyor. Eğer meslek lisesinde okuyorsan, okuduğun bölüm ile bağlantılı bir önlisans programına sınavsız olarak devam edebilirsin. Program bittikten sonra eğitimine devam etmek istersen Dikey Geçiş Sınavında (DGS) başarılı olmak şartıyla, okuduğun bölüme göre, 4 yıllık lisans programlarından birine geçiş de yapabilirsin.
Önlisans okumak için hangi sınava girmek gerekiyor?
Önlisans okumak için ÖSYM’nin hazırladığı Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) olarak da adlandırılan üniversite sınavına girmek gerekiyor. Üniversite sınavında TYT (temel yeterlilik testleri) ve AYT (alan yeterlilik testleri) olmak üzere iki farklı puan türü yer alıyor. Önlisans programına devam etmek için TYT puanı yeterli. TYT tüm üniversite adayları için zorunlu bir sınav. AYT puanı ise lisans programına devam etmek isteyen üniversite adaylarından talep ediliyor.
Önlisans başvurusu nasıl yapılır, kimler başvurabilir?
Önlisans başvuru sürecinde adaylar; ÖSYM Aday İşlemleri Sistemi’ne kayıt yaptırdıktan sonra sınav başvuru süresi içinde internet üzerinden ya da ÖSYM Aday İşlemleri Mobil uygulaması üzerinden başvuru bedelini ödeyerek başvuru yapabilirler. Başvuru yaparken başvuru kılavuzunda belirtildiği şekilde aday başvuru formunu doldurduktan ve başvuru bedelini ödedikten sonra başvuruyu sistem üzerinden tamamlayabilirler. Diğer yandan aday başvuru merkezleri üzerinden de önlisans başvurusu yapmak mümkün.
Önlisans başvurusu yapmak için aşağıdaki şartlara sahip olmak gerekir:
- Lise ve dengi okullar ile birlikte açık öğretim liseleri gibi ortaöğretim kurumlarının son sınıfında okumak, beklemeli durumda olmak ya da ortaöğretimi bitirmiş olmak,
- Yurt dışında Türkiye’deki ortaöğretim sistemi ile denkliği olan bir liseden mezun olmak.
Sınav şartlarını sağlayan yabancı uyruklu veya herhangi bir devletin uyruğuna ait olmayan adaylar da önlisans sınav başvurusu yapabilse de tercih süreci başlamadan önce T.C. uyruğuna geçmeleri halinde kazandıkları yüksek öğretim programlarına kayıt yaptırabilirler. Bu adaylarda ise şu özellikler dikkate alınır:
- 5203 sayılı Kanun ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu ile Saklı Tutulan Hakların Kullanılmasına İlişkin Belge sahibi olan Türkiye doğumlu ya da Türk vatandaşlığından çıkarak farklı bir ülke vatandaşlığına geçmek zorunda kalan adaylar,
- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti(KKTC) uyruklu adaylar,
- Bulgaristan göçmeni Türk asıllı adaylar,
- Üniversite mezunu olan adaylar önlisans başvurusu yapabilirler.
Önlisans bölümleri neler?
İki yıllık önlisans programları arasından bir bölüm okumak için temel yeterlilik testinden (TYT) bölümün gerektirdiği puanı almak gerekiyor. 2022 yılında sayısal, eşit ağırlık, sözel ve dil puan türlerinin herhangi biriyle herhangi bir önlisans programına yerleşebilecek durumda olanlar bölüm tercihi yapabilirler. TYT sınavında aldığın puanla tercih yapabileceğin 2 yıllık bazı önlisans programları için aşağıdaki örnekleri inceleyebilirsin. Puan durumuna göre bu bölümlerden birini tercih edebilirsin.
Bilgi Güvenliği Teknolojisi: Günümüzde bilgi önemli bir değer. Her bilgi, güvenli olduğu düşünülen bilgisayar sistemlerinde depolanıyor. Bu bilgileri korumak için oluşturacağın risk yönetim adımlarıyla çalıştığın işletmenin kritik bilgilerini güvende tutabilirsin.
Dijital Fabrika Teknolojileri : Endüstri 4.0, makine öğrenimi, büyük veri, nesnelerin interneti gibi dijital teknolojilerin hemen hemen her alana girdiği yeni sanayi devrimi olarak ifade edilir. Bu bölümü okuduğunda, çalıştığın işletmenin otomasyon işlemi ile dijital dönüşüme sorunsuz geçebilmesine destek olursun.
Engelliler için Gölge Öğreticilik: Bu program özel gereksinimli hastalar ve ailelerine destek olacak kalifiye kadrolar yetiştiriyor. Özel gereksinimli bireylerin kendi başlarına hayatlarını idame ettirebilecekleri beceriler kazanmalarına yardımcı olurken sosyal uyumları konusunda da yardımcı olabilirsin. Böylece iyileşme süreçlerine destek olarak tanıklık etmek isteyebilirsin.
İnsansız Hava Aracı Teknolojisi ve Operatörlüğü: Yeni nesil otonom hava araçlarının kullanılmaya başlanması kalifiye IHA operatörüne olan ihtiyacı da beraberinde getiriyor. Bu bölümü bitirdiğinde IHA eğitmeni olabileceğin gibi özel işletmelerde de çalışabilirsin. Bununla birlikte arama kurtarma, keşif, gözlem, yangın tespiti, haritalama gibi alanlarda bireysel olarak da çalışabilirsin.
Kontrol ve Otomasyon Teknolojisi: Fabrikalarda kullanılan makinelerin sorunsuz çalışmasını sağlayacak profesyoneller yetiştirir. Otomasyonun hemen hemen her sektörde kullanılmaya başlandığı düşünüldüğünde iş alanı oldukça geniştir.
Lojistik : Tedarik zincirinin çok önemli bir parçası. Lojistik görevlisi malın üretim yerinden son kullanıcıya kadar zamanında, eksiksiz ve hasarsız olarak ulaştırılmasından sorumlu olur. Özellikle e-ticaret sektörünün gelişmesi lojistik sisteminde de müşteri memnuniyetini ön plana alan dijital uygulamaların gelişmesini gerekli kılıyor. Bölüm lojistik sektörüne kalifiye elemanlar yetiştirir.
Organik Tarım: Doğal hayata zarar vermeden gıda ihtiyacını karşılamayı amaçlayan bir bölüm. Doğal kaynakların hızla tükendiği, toprağın eski besleyici değerini yitirmeye başladığı, meyve ve sebzeler üzerinde, doğru kullanılmamasına bağlı olarak tarım ilacı kalıntılarından bahsedildiği günümüz dünyasında, oldukça önemli bir bölümdür. Bu bölümde okurken insan sağlığına ve çevreye zarar vermeyecek şekilde sürdürülebilir tarımın nasıl yapılacağını öğrenirsin.
Siber Güvenlik: Bilgiler dijital ortamlarda depolandığında dijital saldırılara da açık hale gelir. Siber güvenlik bölümü, verileri kötü amaçlı saldırı ve yazılımlara karşı koruyacak donanım ve yazılımlar konusunda uzman kadrolar yetiştirir. Yeni açılmış bir bölümdür. Bu bölümü tercih ettiğinde bulunduğun işletmedeki verileri saldırılara karşı korumayı öğrenirsin.
Detayları verilen önlisans bölümleri içinden kendine en uygun bölümü seçerek hayallerinin mesleğini de seçmiş olursun. Önlisans programlarının kapsamı oldukça geniş. Geçmiş yıllardaki listeyle karşılaştırıldığında bazı bölümlerin kapatıldığı bazı bölümlerin de yeni açıldığı görülür. Yeni açılan bölümler değişen iş yapış şekillerinde ortaya çıkan kalifiye eleman ihtiyacına yönelik açılırken, dijital dünyanın beklentilerine cevap veren bölümlerin de açılmış olması dikkat çekici olarak değerlendirilebilir. En iyi önlisans bölümleri senin ihtiyacına ve tercihine göre değişir. Tarımla ilgileniyorsan tarım ile ilgili bölümleri seçebileceğin gibi dijital dünyaya ilgi duyuyorsan yeni nesil teknolojilerin kullanıldığı alanları tercih edebilirsin. Diğer yandan otomasyon konusunda uzmanlaşarak makineleri dijital yöntemlerle kullanmayı ve kontrol etmeyi öğrenirsin. Tedariğin kalbi olan lojistiği seçtiğinde ise sektör ihtiyaçlarını vaktinde karşılayarak işletmelerin rekabette öne çıkmalarına katkı sağlayabilirsin. Siber güvenlik alanında eğitim alarak, geleceğin mesleklerinden birine de sahip olabilirsin.
KPSS önlisans başvuru şartları neler?
KPSS yani Kamu Personeli Seçme Sınavı ÖSYM tarafından 2002 yılında yürürlüğe giren bir sınav. KPSS’nin yürürlüğe girme nedeni kamu kurum ve kuruluşlarında görev alacak personel seçimini sağlayabilmek. Önlisans memur alımı KPSS’nin ilgili kategorideki sınavıyla sağlanıyor. KPSS içinde farklı sınavlar yer alır. Her bir sınav sınava girecek adayların bitirdiği bölüme göre değişir. Ortaöğretim KPSS ve önlisans KPSS olmak üzere iki şekilde değerlendirilir. Sınav 2 yılda bir yapılır. KPSS sınav sistemine göre hem ortaöğretim hem de önlisans sınav sonuçları 2 yıl süreyle geçerli olur.
Ortaöğretim KPSS sistemine göre KPSS sınavına girecek adayların lise mezunu veya sınavın 2 yıl olan, geçerlilik süresi içinde mezun olmuş olmaları beklenir. Bu sınav sadece ortaöğretim mezunları için geçerli. Önlisans mezunları ise kendileri için hazırlanan sınava girerler. Önlisans mezunlarının gireceği KPSS’ye, herhangi bir önlisans programının 2. sınıfında okuyanlar ve önlisans mezunları girebilir. Diğer yandan nasıl önlisans mezunu ortaöğretim Kamu Personeli Seçme Sınavına giremiyorsa, lisans mezunları da önlisans ya da ortaöğretim KPSS’ye giremez.
KPSS önlisans konuları hangileri?
KPSS Önlisans sınavında 60 soru genel kültür, 60 soru genel yetenek olmak üzere toplam 120 soru bulunur. Bu soruların KPSS’deki dağılımı aşağıdaki gibidir:
- Matematik (18 soru)
- Sayısal mantık (9 soru)
- Geometri (3 soru)
- Türkçe (27 soru)
- Sözel mantık (3 soru)
- Tarih (27 soru)
- Coğrafya (18 soru)
- Vatandaşlık (9 soru)
- Güncel bilgiler (6 soru)
KPSS Önlisans sınavına girerek almaları gereken puanı alanların KPSS önlisans alımları her yılın kasım ve aralık aylarında yapılır. Sen de önlisans alanında yapılan Kamu Personeli Seçme Sınavına hazırlanarak kamu kurumlarında çalışma fırsatı yakalayabilirsin.
Önlisans okumanın avantajları nedir?
Önlisans okumanın en önemli avantajlarından biri 2 yıllık bir eğitim olması şeklinde belirtilebilir. 2 yıl bittikten sonra istediğin mesleği yapmaya başlayabilirsin. Bununla birlikte programa devam ederken 4 yıllık bir lisans programına geçmek istediğinde Dikey Geçiş Sınavı (DGS)’na girerek şansını deneyebilirsin. Diğer yandan iki yıllık önlisans programına hazırlanırken sadece TYT puanıyla hedeflediğin bölüme girme şansı yakalarsın. Dolayısıyla sadece TYT konularına hazırlanman yeterli olur. Önlisans programları arasında seçebileceğin oldukça fazla bölüm olması da diğer bir avantaj olabilir. Bölümler piyasanın ihtiyacına yönelik kalifiye ara elemanlar yetiştirir. Örneğin; bilgi güvenliği teknolojisi, stratejik ve kritik bilgileri korumayı amaçlar. Bu alanda eğitimli personel ihtiyacını karşılayarak bilgi güvenliğinin doğru yöntemlerle yapılmasını hedefler. Siber güvenlik ile kötü amaçlı yazılımlara karşı neler yapabileceğini öğrenirsin. İnsansız hava aracı teknolojisi ise tarımdan yangın söndürmeye kadar oldukça geniş iş alanıyla geniş bir perspektif sunar. Organik tarım programı insan ve çevre için oldukça önemlidir. Önlisans programları, istediğin alanda eğitim alarak kısa sürede mesleğini yapmana olanak sağlar.
Birçok ilde önlisans bölümlerinin olduğu farklı üniversiteler bulunur. Böylece bulunduğun şehirdeki üniversitelerden birini tercih ederek kendi ortamından uzaklaşmadan eğitimine devam da edebilirsin. Diğer yandan beyaz yaka olarak çalışacağın işlerde önlisans mezunu olmanın sağladığı avantajlar da bulunuyor. Özellikle devlet memurluğunda kademe ve derecelendirme konusunda maaş ve mevki avantajı yakalayabilirsin. Bunun yanı sıra meslek liselerinin birinde okuyorsan, bölümün ile ilgili bir önlisans programına da doğrudan geçiş yapabilirsin. Şimdi sıra sende! Hangi bölümün sana göre olduğuna karar verdiysen çalışmaya şimdiden başlayarak hayallerindeki mesleğe ulaşmak için ilk adımı artık atabilirsin.