Sınava hazırlık sürecinde kendini tanımanın önemi

Kendini tanımak, hayatın her alanında oluğu gibi sınava hazırlık sürecinde de yeteneklerini doğru kullanmanı sağlayan önemli bir özellik. Peki, kişi kendini nasıl tanır, güçlü ve zayıf yönlerini nasıl belirler? Soruların cevabı ve daha fazlası bu yazımızda!

Hepimiz kendimizi başarılı hissettiğimiz zamanlarda herkesin bizi alkışladığı, hayran olduğu, başarımızı gördüğü ve takdir ettiği biri gibi görürüz. İçsel olarak kendimize verdiğimiz bir ödüldür bu, “işte başardın” deriz içimizden.

Peki başarıya giden bu yol sadece çok çalışmakla mı alınmıştır? Başarılı olan kişilerin karakteristik özellikler arasında azimli olmak, dayanıklılık, disiplinli olma, zamanı iyi yönetme, tutkulu olma, iyimser olma, kendinin farkında ve riskleri iyi analiz edebilme gibi özellikler sayılabilir. Bu yazıda başarılı olmanın önemli faktörlerinden kendinin farkında olma ve bu farkındalıkla geliştirilebilecek stratejilerden bahsedilecektir.

Peki nedir kendinin farkında olma? Yunus’un “ilim kendini bilmektir” derken söylemek istediğidir aslında. Fakat bizim için yani başarılı olmak isteyenler için bir kişinin güçlü ve zayıf yönlerinin ayırdına varması diyebiliriz.

Güçlü yönler, kişinin mevcut yeteneklerini ve becerilerini yansıtırken, zayıflıklar ise gelişme alanlarını ve potansiyelini gösterir. Bu tespitler, yaşam ve kariyer için son derece değerlidir; çünkü doğru yöne odaklanmada rehberlik sağlar ve gelecekte daha iyi kararlar alınmasına yardımcı olur. Bu farkındalık, kişilerin kendi potansiyellerini tam olarak anlamalarını ve bunu en iyi şekilde kullanmalarını sağlar. Sınavlar açısından düşünüldüğünde, bir bireyin güçlü ve zayıf yönlerini fark etmesi etkili sınav stratejileri oluşturmasına yardımcı olur. Güçlü yönler, sınavlarda daha başarılı olmalarına yardımcı olurken (“sınavda zamanı iyi yönetebiliyorum”), zayıf yönler ise daha fazla stres ve kaygıya neden olabilir (“dikkatsizlikten çok fazla hata yapıyorum”). Bu yüzden, bireyin güçlü yönlerini geliştirmesi ve zayıf yönlerini iyileştirmesi sınav performansını doğrudan etkiler. Güçlü yönlerini kullanarak daha etkili bir çalışma stratejisi oluşturabilir ve zayıf yönlerini geliştirmek için çaba sarf ederek sınav kaygısını azaltabilir.

Güçlü ve zayıf yönleri tanımak için öncelikle bireyin kendini objektif bir şekilde değerlendirmesi gerekmektedir. Güçlü yönleri belirlemek için bireyler hangi konularda başarılı olduklarını ve nelerden keyif aldıklarını düşünebilir; zayıf yönler için ise hangi konularda zorlandıklarını, geliştirmek istedikleri alanları ve hangi konularda motivasyonlarının düştüğünü düşünebilirler. Sınavlara hazırlanırken güçlü yönler rahatlık sağlarken, zayıf yönler, asıl geliştirilmesi gereken odak noktalarıdır. Örneğin, başarılı olduğun konulara daha az odaklanır, daha fazla soru çözersin ve daha yanlışsız bir test performansı ortaya koyarsın. Zayıf yönlerini geliştirmek için ise ek çalışmalar yapabilir, eksik olduğun konuların üzerinde durabilir ve bol tekrar yaparsın.

Objektif bir güçlü yön-zayıf yön analizi nasıl yapılır, şimdi ona bakalım.

Kişisel SWOT analizi

Kişisel SWOT analizi yapmak da güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek kariyerinde ve kişisel hayatında daha bilinçli adımlar atmana yardımcı olabilir. SWOT analizi Güçlü-Zayıf Yönler-Fırsatlar-Tehditler kelimelerinin İngilizcelerinden üretilmiş bir analiz tekniğidir. SWOT analizi kişisel veya kurumsal düzeyde güçlü ve zayıf yönleri, fırsatları ve tehditleri belirlemek için kullanılan bir stratejik planlama aracıdır. İşletmeler genellikle pazarlama stratejileri oluşturmak veya rakip analizi yapmak için SWOT analizini kullanırken, bireyler de kendi güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek ve kariyerlerinde daha bilinçli kararlar almak için bu yöntemi kullanabilirler.

Kişisel SWOT analizi şu adımları içerir:

Güçlü yönlerini belirle!

Kendinle gurur duyduğun bir zamanı düşün; bu, iyi bir sınavı geçmek ya da yüksek not aldığın bir ödevi tamamlamak olabilir. Seni diğerlerinden ayıran yeteneklerini ve özelliklerini listele.

Sana kolay gelen ve öğrenmekten hoşlandığın konu veya konular üzerinde düşün.

Başarılı olduğun ve sevdiğin dersleri düşün.
- Sınavlarda en iyi yapabildiğin alanları düşün, onlarda neden bu kadar iyisin?
- Akademik başarında yaptığın hangi iyi şeyler etkili?

Eleştirel düşünme, problem çözme veya yazma gibi üstün olduğun becerileri düşün.
Güçlü yetenekler sergilediğin alanlar hakkında öğretmenlerden, danışmanlardan veya arkadaşlarından geri bildirim alabilirsin.

Zayıf yönlerini gör ve kabul et!

“Kendimde hangi özellikleri değiştirmek istiyorum?”

Zorlandığın veya zorlayıcı bulduğun konuları ya da becerileri belirle.

Gelişmeye açık yönlerini belirle.

Hata yapma eğiliminde olduğun veya kavramları anlamak için daha fazla zamana ihtiyaç duyduğun alanlar üzerinde düşün.

Eksik olduğun becerileri ve yetenekleri kabul et, bunlarla neler yapabilirsin?
- Akademik hayatında zorlandığın ya da başarısız olduğun durumlarda neyi iyi yapamamıştın, bir düşün.

Geliştirilmesi gereken alanlar hakkında öğretmenlerden gelen geri bildirimleri dikkate almayı unutma.

Sınav esnasında başarısız olduğun alanı/alanları düşün.

Fırsatları keşfet:

Akademik ya da kişisel hayatında değerlendirebileceğin fırsatları belirle.
- Güçlü yönlerin sayesinde sana nasıl fırsatlar çıkacak, bunları düşün ve hayal et.
- Akademik başarılarının seni nereye taşıyacağını, önündeki fırsatların neler olacağını düşünebiliirsin.

Tehditleri belirle:

Başarıya giden yolda karşılaşabileceğin riskleri ve engelleri düşün. Hangi tehditleri görüyorsun?
- Seni engelleyecek veya olumsuz etkileyebilecek unsurları/ durumları tespit et.
- Sınav esnasında başarını tehdit eden/zora sokan şeyler neler? Bunları düşün, listele.

Kişisel SWOT analizi yapılırken nesnel olmak ve eleştirel bir yaklaşımla yetenekleri ve bireyin potansiyelini değerlendirmek önemlidir. Ayrıca, bireyler SWOT analizlerini çevrelerindeki kişilerle paylaşabilir, onlardan gelen geri bildirimleri dikkate alarak eksik yönlerini daha doğru bir şekilde belirleyebilir ve kariyerlerinde veya kişisel gelişimlerinde daha bilinçli adımlar atabilirler.

Biraz da, öğrencilerin akademik hayatta yaşadıkları zorluklardan bahsedelim.

Akademik zayıflık nedir?

Akademik zayıflıklar, bir öğrenme ortamında karşılaştığın dezavantajlı durumlardır. Akademik güçlü yönler gibi, akademik zayıf yönlerin de becerilerinden, kişilik özelliklerinden ve/veya yeteneklerinden kaynaklanabilir.

5 akademik zayıflık örneği

1- Erteleme/ Kötü zaman yönetimi: Her öğrencinin akademik kariyeri ertelemeden etkilenir. Erteleme, kişinin ödevlerini mümkün olan son ana kadar kasıtlı olarak ertelemesidir. İş yüklerini artırır ve görevlerini doğru bir şekilde tamamlayamadıklarında strese girmelerine neden olur. Ertelemeye örnek olarak, okul ödevini yapmadan önce saatlerce bilgisayar oyunu oynayan bir öğrenci verilebilir. Bir öğrenci, odasını temizlemek veya televizyon izlemek gibi önemsiz şeyler yaparak yaklaşan bir sınav için çalışmayı erteler.

2- Odaklanma eksikliği: Dikkat eksikliği ya da dikkatin dağılması, bir görevi sürdürmek için gerekli olan enerjinin aslında kaybolmasıdır. Dikkat ve akademik başarı/sınav performansı arasında doğrudan ilişki bulunmaktadır. Bireylerin dikkatlerini dağıtan nedenleri iyi tespit etmeleri gerekir.

3- Başarısızlık korkusu: Öğrenciler, bunaltıcı akademik iş yüklerinin yanı sıra bir de ebeveynlerinin beklentileriyle uğraşmak zorunda kalmaktadır. Sonuç olarak, öğrenciler akademik olarak başarısız olmaktan ve ebeveynlerini hayal kırıklığına uğratmaktan korkarlar. İronik bir şekilde, başarısızlık korkularının yüksekliği düşük performans göstermelerine yol açar.

4- Düzenli olmama: Düzenli çalışmama organize olmada problem doğurur. Öğrenmenin gerçekleşmesi düzenli aralıklarla tekrar etme ile mümkün olur. Bilgiler bu şekilde zihinde organize olurlar. Zaman planlaması yapmadan çok çalışmak ya da sadece sınavlardan önce notlara göz atmak bir akademik zayıflık örneğidir.

5- İlgisizlik: İlgisiz öğrenciler, çalışmanın ve öğrenmenin değerini görmeme eğilimindedir. İyi akademik sonuçlar elde etmek için zaman ve çaba harcamayı zor bulurlar. Sonuç olarak, okulda geçirdikleri zamandan nadiren keyif alırlar ve yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde fırsatları sınırlı olabilir.

Bu beş akademik zayıflık örneği, genellikle birbirleriyle etkileşim halindedir. Örneğin, ertelemenin bir sonucu olarak düzenli olmama ve odaklanma eksikliği ortaya çıkabilir. Bir öğrenci, işlerini son ana kadar ertelediğinde, düzenli çalışma alışkanlığı geliştiremez. Öğrenciler, başarısız olacaklarını düşündüklerinde, çalışmaya ve öğrenmeye olan ilgilerini kaybedebilirler. Bu da zamanla, düşük performans ve ilgisizlik döngüsüne neden olabilir.

Sınavlarda başarıyı artırmak için güçlü yönlerini nasıl kullanırsınız?

İşte bazı öneriler:

Alıştırma soruları, çalışma grupları veya özel ders gibi stratejilerle zayıf yönlerine daha fazla zaman ayır. (Örneğin; matematik problemleri çözmeyi öğrenmek için çözüm videoları izlemek)
Güçlü ve zayıf yönlerini dengeleyen bir çalışma planı oluştur. (Örneğin, haftada 3 gün matematik, 2 gün tarih, 2 gün Türkçe çalışmak gibi)
Daha kolay soruları ele almak için güçlü yönlerini kullan ve zorlu bölümlere daha fazla zaman ayır. (Örneğin, hızlı okuduğun için kolay soruları hızlıca cevapla ve daha fazla zaman kazan).
En güçlü olduğun konularda ve becerilerde soruları güvenle cevaplamak için daha fazla zaman ayır. (Örneğin, analitik düşünme yeteneğine güvenerek karmaşık problemleri çözmeye odaklan)
Odaklanma yeteneğini artırmak ve konsantrasyonu sürdürmek için dikkat dağıtıcı unsurları en aza indir (Örneğin, sessiz bir ortamda çalış ve telefonunu kapat).
Geçmiş başarılarını hatırlayarak yeteneklerini hatırla. (Örneğin, “Geçen yılki matematik sınavında en yüksek notu aldım.”)
Kendini iyi performans gösterirken ve sınavda istediğin sonuca ulaşırken hayal et (Örneğin, “Sınavda sakin ve odaklıyım ve tüm soruları doğru cevaplıyorum.”)
Güçlü yönlerini ve yeteneklerini pekiştirmek için olumlu içsel konuşmalar yap. (Örneğin, “Ben zeki ve yetenekliyim ve bu sınavı başarabilirim.”)

Bunlara ek olarak:

Farklı öğrenme stillerine hitap etmek için görsel araçlar, uygulamalı etkinlikler veya grup tartışmaları gibi çoklu öğrenme yöntemlerini dene (Örneğin, Türkçe paragraf sorularını çözmek için arkadaşlarınla beyin fırtınası yap).
Güçlü olduğun becerileri daha iyi hale getirmek için ekstra çalışma zamanı ayır (Örneğin, yazma becerilerini geliştirmek için denemeler yaz).
Yaratıcılığını ve yazma becerilerini kullanarak zihin haritaları veya pratik denemeler gibi ilgi çekici çalışma araçları oluştur. (Örneğin, kendi zihin haritanı kullanarak bir tarih konusunu öğren).

Akademik güçlü yönlerini tanımak başarısızlıkla mücadelenin sadece yarısıdır. Mücadelenin bir diğer yarısı da akademik zayıf yönlerinin farkında olmaktır. Güçlü ve zayıf yönlerini derinlemesine anlamak, öğrencilere okulda nasıl başarılı olacaklarını keşfetmede yardımcı olacaktır. Ayrıca, bu, öğrencilerin ne zaman ve nasıl becerilerini kullanacaklarını daha iyi anladıkça farkındalıklarını artırır. Kendilerinin ne konuda mükemmel olduklarını fark ettiklerinde, becerilerini geliştirmeye daha fazla dikkat ederler. Bu sayede, sorunlarla boğuşmak yerine, onları gelişme ve büyüme şansı olarak göreceklerdir.

Güçlü yönlerine odaklanarak, öğrenciler zamanla güven ve tutku geliştirecekler, bu da zamanla akademik başarılarının daha fazla artmasını sağlayacaktır. Güçlü yönlerini yönetme yetenekleri arttıkça, aynı zamanda zayıf yönlerinden bazılarını da kademeli olarak aşacaklardır.