Üniversitelerde hangi bölümlerin kontenjanı azalıyor ya da artıyor?

Günün değişen şartlarıyla birlikte üniversitelerdeki bölüm kontenjanları da değişiyor. Değişimin artı ya da eksi yönde olacağı ise tamamıyla ihtiyaç doğrultusunda şekilleniyor. Psikolog ve Eğitim Uzmanı Salim Ünsal, hangi bölümlerin kontenjanında azalma hangilerinde artış olduğunu bu yazıda açıkladı.

Üniversite sınavlarında başarılı olman en nihayetinde bir üniversiteye yerleşme başarısı göstermenle anlam kazanır. Bir sınavda yüksek puan almana rağmen, akademiye yerleşerek eğitim hayatını sürdürmeyi başaramamışsan bu sadece sınav başarısı olarak olarak kalacaktır.

Üniversite sınavlarında başarını etkileyen faktörler sadece girdiğin merkezi sınavın zorluk ya da kolaylık derecesi ile senin o sınavda nasıl bir performans sergilediğin değildir. Bunu aynı zamanda o yıl senin için ayrılan koltuk sayısı da (kontenjanlar) bir ölçüde belirler. Bir sıralama sınavına girdiğinde elde ettiğin sıra, sana sunulan ve tercih edeceğin kontenjanların arkasında kaldıysa üniversiteye yerleşmen zorlaşır ve sonuçta hangi puanı alıp hangi sırayı elde edersen et başarılı olmamış olursun.

Son sınav yılını referans aldığımızda YKS tercih kılavuzunda puanlarınla giriş yapabileceğin 127 devlet, 78 Vakıf, 19 KKTC ve 5 de Yabancı üniversite bulunmaktadır. Bu üniversiteler son 4 yıl sen ve akranların için 3 milyon 960 bin 47 kontenjan belirlediler. Bu kontenjanların belirlenmesinde de ülkenin ihtiyaç duyduğu bilim ve hizmet alanlarına öncelik verilmeye çalışıldığını belirtmeliyiz.

Akademi ve üniversiteler bilim ve hizmet alanlarını belirlerken dinamik bir yol izlemeye ve ülkenin 21. yüzyılda ihtiyaç duyduğu mesleki ve akademik alanları öncelemeye çalışırlar. Bu nedenle çeşitli programların kontenjanlarında yıldan yıla artış veya azalışların yaşanması muhtemeldir. Gelecekte daha çok ihtiyaç duyulan programların kontenjanları artma eğilimindeyken, daha az ihtiyaç duyulan programlarda ise kontenjan eksilmesi yaşanır.

Bunun yanında yeni bir program açmak nasıl kolay değilse eskimiş ve ihtiyacı gittikçe azalmış bir programı sistemin dışına taşımak da asla kolay değildir. Bu nedenle yıldan yıla yaşanan kontenjan değişiklikleri kademeli bir şekilde artıp azalabilir. Örneğin; son yıllarda artmaya başlayan bilişim ve yapay zeka gibi geleceğin meslekleri akademinin bünyesinde barınmaya başlamasına rağmen kontenjan sayıları henüz istenen düzeyde değildir.

Üniversitelerimizde birbirinden farklı isimlerle adlandırılmış 647 program bulunur. Bunların 387’sini 4 yıllık lisans programları, 285’ini de 2 yıllık önlisans programları oluşturur.  Bunların çoğu birbirinden oldukça ayrı bilim, hizmet ve disiplin dallarıyken bazıları birbirine oldukça benzeyen ama ismi farklı olan bilim dalları olabilir. Örneğin; bir üniversite Uluslararası İlişkiler adıyla öğrenci alıyorken bir diğer üniversite Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler adıyla öğrenci alabilmektedir. Aslında bu benzerlikleri de hesaba kattığımızda ülkemiz akademisinin yaklaşık 500 farklı lisans ve önlisans programını barındırdığını söylememiz yanlış olmaz.

Hangi bölümlerin kontenjanında değişiklik olabilir?

Lisans programlarını özelliklerine, içeriklerine ve mezuniyet sonrası istihdam olanaklarına göre sınıflandırdığımızda ise 16 farklı bilim grubunda toplandığını görürüz. Bunları Dil ve Edebiyat Bilimleri, Din Bilimleri, Eğitim ve Pedagoji Bilimleri, Hukuk ve Yönetim Bilimleri, İktisat ve Ekonomi Bilimleri, İletişim Bilimleri, Mühendislik Bilimleri, Sağlık Bilimleri, Sanat ve Tasarım Bilimleri, Sosyal ve Kültürel Bilimler, Spor Bilimleri, Tarım ve Hayvancılık Bilimleri, Teknik Bilimler, Temel Bilimler, Turizm ve Tanıtım Bilimleri ve Ziraat Mühendisliği Bilimleri olarak adlandırabiliriz.

Son 4 yılda lisans programları için açtığımız 1 milyon 955 bin 67 kontenjanın 286 bin 540’ı sağlık bilimleri için ayrılmıştır. Her yıl ortalama 71 binin üzerinde öğrenci sağlık bilimleri programlarına yönlendirilmektedir. Sağlık bilimleri arasında her yıl 17 binin üzerinde kontenjan verilen Tıp ilk sırada yer almaktadır. Bunu 16 bin 500 ortalama ile Hemşirelik programı takip etmektedir. Diş hekimliğine ise her yıl ortalama 9 bin kontenjan ayrılmaktadır. Fizyoterapi ve Rehabilitasyon ile Beslenme ve Diyetetik için ortalama 6 bin kontenjan ayrılırken özellikle mezun sayısındaki artış ve yaşanacak olası istihdam sorunları Beslenme ve Diyetetik programında daralma sinyallerini vermeye başladı. Bunun yanında Ebelik ile Dil ve Konuşma Terapisi programlarında artış eğilimi gözlenmektedir.

Mühendislik Bilimleri öğrenci alımının en yüksek olduğu ikinci bilim grubudur. Son 4 yılda Mühendislik Bilimlerine 280 bin 715 kontenjan belirlenmiştir. Her yıl ortalama 70 bin mühendislik öğrencisi almayı planlayan akademi ne yazık ki sıralama barajı olan 300 bin nedeniyle almayı planladığı tüm öğrencileri alamamaktadır.

Mühendislik Bilimlerinde en çok kontenjan her yıl ortalama 13 bin 200 ile Bilgisayar Mühendisliğine ayrılmaktadır. Bunu 10 bin 200 ile Elektrik-Elektronik Mühendisliği ve 7 bin 900 ile Makine Mühendisliği takip etmektedir. Endüstri Mühendisliği için de son 4 yılda ortalama 7 bin kontenjan ayrılmaktadır.

Sektörel hareketliliğin üniversite kontenjanlarını etkilediği en somut mühendislik dallarından biri ise İnşaat Mühendisliğidir. 2018 yılında İnşaat Mühendisliği için 12 bin kontenjan ayrılmışken günümüzde bu sayı 4 bin 500’lere kadar gerilemiştir. Yine aynı yıl Yazılım Mühendisliği için sadece bin 200 kontenjan belirlenmişken günümüzde bu sayının 5 binin üzerine çıktığını görüyoruz. Bu iki somut örnek üniversitelerin kontenjan hareketliliğinin güncel olay ve durumlardan ne kadar etkilendiğinin de somut bir göstergesidir.

Üniversitelerimizdeki kontenjan planlamasının üçüncü sırasında ise İktisat ve Ekonomi Bilimleri gelmektedir. Bu bilimler için son 4 yılda 235 bin 803 kontenjan ayrılmıştır. 2021 ve 2023 arasında 56 bin ile 59 bin düzeyindeyken 2024 yılında yeniden ivme kazanıp 63 bin 600 düzeyine ulaşmıştır.

İktisat ve Ekonomi Bilimleri grubunun zirvesinde 12 bin 500 yıllık ortalama ile İşletme programı ilk sırada yer almaktadır. Onu 8 bin 700 ile İktisat, 5 bin 500 ile Maliye ve 5 bine yaklaşan ortalama ile de Yönetim Bilişim Sistemleri takip etmektedir.

2018 Yılında Yönetim Bilişim Sistemleri için 3 bin 900 kontenjan ayrılmışken günümüzde bu sayının 5 bin 600’e çıkması son yıllarda bu bilim grubunda yıldızı parlayan bölüm olarak nitelenmesi doğru olacaktır.

Sosyal ve kültürel bilimlerdeki son durum

Üniversitelerimizdeki kontenjan planlamasının dördüncü sırasında ise Sosyal ve Kültürel Bilimler yer almaktadır. Bu bilimler için ise son 4 yılda 219 bin 200 kontenjan planlaması yapılmıştır. Bu grupta 11 bin 800 ortalama ile Psikoloji ilk sıradayken onu 8 bin 300 ile Tarih, 5 bin 400 ile Sosyoloji ve 4 bin ile Sosyal Hizmet programları takip etmektedir. Bu bilim grubunda trendini en çok kaybeden bölüm ise ikinci sıradaki Tarih programıdır. 2018 yılında 11 bin 300 kontenjana erişen Tarih programı geçen yıl büyük bir kontenjan erozyonuna uğramış ve 3 bin 300’e kadar gerilemiştir.

Üniversitelerimizdeki kontenjan planlamasının beşinci sırasında ise 195 bin 660 ile Hukuk ve Yönetim Bilimleri programları yer almaktadır. Bu program grubuna her yıl ortalama 49 bin öğrenci alımı planlanmaktadır. Bu program grubunun lokomotifi Hukuk programıdır. Her yıl ortalama 15 bin 500 hukuk kontenjanı belirlenmektedir. Bunu 9 bin 200 Kamu Yönetimi ve 8 bin 800 Uluslararası İlişkiler programı takip etmektedir. Sağlık ve Havacılık Yönetimi programları da bu grubun ilgi çeken bölümleridir.

Üniversitelerimizdeki kontenjan planlamasının altıncı sırasında 161 bin kontenjanla Eğitim ve Pedagoji Bilimleri yer almaktadır. Her yıl ortalama 42 bin öğrenci almayı planlayan eğitim fakülteleri özellikle son yıl öğretmen atama sorunları nedeniyle kontenjanını 35 bine çekmek zorunda kalmıştır. Buna rağmen özellikle sayısal öğretmenlik programlarında yüzde 100 doluluk oranına da erişemediğini görüyoruz.

Eğitim ve Pedagoji Bilimlerinde 5 bin 300 kontenjan ile Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık programı zirvede olmasına rağmen kontenjanı 7 binlerden 3 bin 900’lere kadar gerilemiştir. Bu programı 4 bin 900 yıllık ortalama ile Okul Öncesi Öğretmenliği, 4 bin 600 ile İngilizce Öğretmenliği ve 4 bin 200 ile de Sınıf Öğretmenliği ve İlköğretim Matematik Öğretmenliği programları takip etmektedir.

Hem bunların hem de diğer bilim gruplarının son 4 yıllık trafiğini aşağıdaki tabloda inceleyebilirsin.

Üniversitelerimizin 2 yıllık önlisans programlarına son 4 yılda 2 milyon 4 bin kontenjan belirlenmiştir. Bunlar arasında en yüksek kontenjanı 4 yıllıklarda olduğu gibi yine Sağlık alanı elde etmiştir. Sağlık Hizmetleri alanına son 4 yılda 416 bin öğrenci alınmıştır.

Önlisans programlarına ait diğer hizmet gruplarının 4 yıllık kontenjan trafiğini aşağıdaki tabloda inceleyebilirsiniz.

Özetle üniversitelerimizde, ihtiyaç duyduğumuz her sektör için az ya da çok kontenjan planlaması yapılmaktadır. Tercihlerini yaparken bu dinamikleri de dikkate alarak meslek ve alanını seçmen en doğru olanıdır.