Ülkemizde üniversiteye giriş, yarım asırdır merkezi sınavlarla yapılıyor ve her yıl kitle arttığı için daha çetin bir yarışa dönüşüyor. Her aday uygulanan merkezi sınavlarda iyi bir performans elde ederek hedeflediği bölümü kazanmaya çalışıyor. Peki, üniversiteye girmek için kaç net gerekiyor?
Her yıl kılavuzda irili ufaklı binlerce akademik programın da olduğunu biliyoruz. Doğal olarak bu programlara erişebilmek için de aynı düzeyde başarı elde etme zorunluluğu yok. Kimi programlara girebilmek için yüksek düzeyde bir test performansı ortaya koymak gerekirken, bazı programlara girişte küçük başarılar da üniversiteli olmaya yetiyor.
Bölümlerin senden beklediği performans o bölümün mezunlarına olan talebe, bölümün hangi üniversitelerde olduğuna, mezuniyet sonrası iş ve istihdam olanaklarına, o bölümden mezun olduktan sonra kazanılan statüye ve bölüm mezunlarının toplumsal saygınlığına kadar pek çok unsurdan etkileniyor.
Bu yazıdan hareketle bir bölüme girebilmek için “Mutlak bu performansa ulaşmam gerekir” gibi bir yargıya da kapılmaman gerekiyor. Zira burada vereceğim örnekler tamamen Devlet üniversitelerindeki programların ortalamasından oluşuyor. Özetle buradaki başarı ortalamalarının altında da üstünde de öğrenci alan onlarca programın olduğunu bilmeni isterim. Ülkemizde sadece Devlet üniversiteleri değil Vakıf üniversiteleri de aynı programlara öğrenci aldığı için onlara daha düşük performanslarla yerleşme şansını da yakalayabiliyorsun.
Bir bölüme girişte gerekli olan başarı yüzdesi ortalamaları yıldan yıla da değişiklik gösterebiliyor. Bir yıl popüler olduğu için puanları ve performans beklentisi yükselen bir bölüm bir sonraki yıl aynı popülaritesini koruyamayınca puanları ve performans beklentileri de düşmeye başlıyor. Bu nedenle vereceğim örneklerin son yıl uygulanan 2024 verilerinden hareketle hesaplandığını unutmamalısın.
2024 YKS’de devlet üniversitelerinin örgün yüz yüze programlarına 574 bin kontenjan ayrıldı. Bunun 306 bini lisans, 258 bini ise önlisans (2 yıllık) programlardan oluşuyor. İşte yazıya kaynaklık eden bu programlara yerleşme verilerinin ortalaması üzerinden bir analiz yapmaya çalışacağım.
TYT ve AYT’de ortalama hangi oranda başarı yakalayarak hedefe ulaşılabilir?
Önce Dil puanıyla öğrenci alan programlardan başlayalım.
Dil puanıyla öğrenci alan 47 programa 18 bin 600 kontenjanın ayrıldığını belirtmeliyiz. Bunlar arasında en yüksek kontenjan 3.800 ile İngiliz Dili ve Edebiyatı programına ayrılmış durumda. Bu bölüme girebilmek için adaylar 120 soruluk TYT’de yüzde 40’lık 80 soruluk YDT’de ise yüzde 69’luk bir başarı göstermişler. TYT ve YDT’yi bir bütün olarak ele aldığımızda ise adayların ortalama yüzde 52’lik bir YKS performansına ihtiyaç duyduklarını görüyoruz. Özetle 120 TYT + 80 YDT toplam 200 sorudan 104 net çıkarabilenler İngiliz Dili ve Edebiyatı programına girebilmiş. İngilizce öğretmenliğinden bu oran yüzde 62, Turizm rehberliğinde ise yüzde 40 düzeyinde.
Dil puanıyla Devlet üniversitelerinde yüz yüze en çok öğrenci alan 10 programın kontenjan ve test yüzdesi ortalamaları aşağıda yer almaktadır.
| Program Adı | Kontenjan | TYT Oranı | AYT Oranı | YKS Oranı |
| İngiliz Dili ve Edebiyatı | 3.800 | 40% | 69% | 52% |
| İngilizce Öğretmenliği | 2.615 | 48% | 83% | 62% |
| Turizm Rehberliği | 1.880 | 33% | 51% | 40% |
| İngilizce Mütercim ve Tercümanlık | 1.770 | 41% | 75% | 55% |
| Alman Dili ve Edebiyatı | 865 | 38% | 65% | 49% |
| Almanca Öğretmenliği | 775 | 36% | 53% | 43% |
| Arap Dili ve Edebiyatı | 670 | 23% | 29% | 26% |
| Fransız Dili ve Edebiyatı | 600 | 43% | 65% | 52% |
| Rus Dili ve Edebiyatı | 597 | 36% | 52% | 42% |
| Almanca Mütercim ve Tercümanlık | 490 | 40% | 68% | 51% |
İkinci olarak Sayısal puana bakalım.
Sayısal puanla öğrenci alan 142 programa 137 bin 900 kontenjanın ayrıldığını görüyoruz. Bunlar arasında en yüksek kontenjan 14.860 ile Tıp programına ayrılmış durumda. Bu bölüme girebilmek için adaylar 120 soruluk TYT’de yüzde 83’lük, 80 soruluk AYT’de ise yüzde 78’lik bir başarı göstermişler. TYT ve AYT’yi bir bütün olarak ele aldığımızda ise adayların ortalama yüzde 81’lik bir YKS performansına ihtiyaç duyduklarını görüyoruz. Özetle 120 TYT + 80 AYT toplam 200 sorudan 162 net çıkarabilenler Devlet üniversitelerinde ortalama bir Tıp programına girebilmiş. Hemşirelikte bu oran yüzde 47, Bilgisayar mühendisliğinde ise yüzde 57 düzeyinde.
Sayısal puanla Devlet üniversitelerinde yüz yüze en çok öğrenci alan 20 programın kontenjan ve test yüzdesi ortalamaları aşağıda yer almaktadır.
| Program Adı | Kontenjan | TYT Oranı | AYT Oranı | YKS Oranı |
| Tıp | 14860 | 83% | 78% | 81% |
| Hemşirelik | 13136 | 55% | 34% | 47% |
| Bilgisayar Mühendisliği | 8602 | 63% | 48% | 57% |
| Elektrik-Elektronik Mühendisliği | 6599 | 56% | 38% | 49% |
| Diş Hekimliği | 5985 | 77% | 69% | 74% |
| Makine Mühendisliği | 5890 | 55% | 34% | 46% |
| Fizyoterapi ve Rehabilitasyon | 4278 | 45% | 21% | 36% |
| Matematik | 3992 | 46% | 22% | 37% |
| Ebelik | 3730 | 50% | 26% | 40% |
| Endüstri Mühendisliği | 3675 | 66% | 48% | 59% |
| İnşaat Mühendisliği | 3649 | 49% | 27% | 40% |
| İlköğretim Matematik Öğretmenliği | 3516 | 49% | 25% | 39% |
| Mimarlık | 3270 | 53% | 34% | 46% |
| Veteriner | 2720 | 59% | 39% | 51% |
| Fen Bilgisi Öğretmenliği | 2436 | 40% | 19% | 32% |
| Kimya | 2112 | 46% | 24% | 37% |
| Eczacılık | 2033 | 74% | 63% | 69% |
| Peyzaj Mimarlığı | 2025 | 36% | 13% | 27% |
| Yazılım Mühendisliği | 1991 | 59% | 43% | 52% |
| Biyoloji | 1981 | 39% | 17% | 30% |
Şimdi de Eşit Ağırlıklı puana bakalım.
2024 yılında EA puanıyla öğrenci alan Devlet üniversitelerinin yüz yüze 83 programına 97 bin 900 kontenjan ayrıldı. Bunlar arasında en yüksek kontenjan 9.645 ile İşletme programına aitti. Bu bölüme girebilmek için adayların 120 soruluk TYT’de yüzde 35’lik, 80 soruluk AYT’de ise yüzde 27’lik bir başarı göstermeleri yeterli oldu. TYT ve AYT’yi bir bütün olarak ele aldığımızda ise adaylar ortalama yüzde 32’lik bir YKS performansına ihtiyaç duydu. Özetle 120 TYT + 80 AYT toplam 200 sorudan 64 net çıkarabilenler Devlet üniversitelerinde ortalama bir İşletme programına girebilmeyi başardılar. Hukuk’ta bu oran yüzde 60, iktisatta ise yüzde 29 düzeyinde kaldı.
Eşit Ağırlıklı puanla Devlet üniversitelerinde yüz yüze en çok öğrenci alan 20 programın kontenjan ve test yüzdesi ortalamaları aşağıda yer almaktadır.
| Program Adı | Kontenjan | TYT Oranı | AYT Oranı | YKS Oranı |
| İşletme | 9645 | 35% | 27% | 32% |
| Hukuk | 8765 | 61% | 59% | 60% |
| İktisat | 7970 | 32% | 24% | 29% |
| Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi | 6055 | 30% | 22% | 27% |
| Maliye | 4790 | 31% | 23% | 28% |
| Uluslararası İlişkiler | 4270 | 36% | 29% | 33% |
| Sağlık Yönetimi | 3856 | 32% | 24% | 29% |
| Psikoloji | 3800 | 53% | 49% | 52% |
| Sosyal Hizmet | 3605 | 32% | 25% | 29% |
| Sınıf Öğretmenliği | 3475 | 49% | 47% | 48% |
| Sosyoloji | 3270 | 31% | 23% | 28% |
| Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık | 3085 | 48% | 45% | 47% |
| Turizm İşletmeciliği | 2670 | 27% | 21% | 25% |
| Yönetim Bilişim Sistemleri | 2635 | 49% | 44% | 47% |
| Felsefe | 2325 | 28% | 20% | 25% |
| Finans ve Bankacılık | 2315 | 26% | 16% | 22% |
| Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri | 2280 | 31% | 21% | 27% |
| Uluslararası Ticaret ve Lojistik | 1990 | 30% | 23% | 27% |
| Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler | 1690 | 40% | 31% | 36% |
| Ekonometri | 1580 | 32% | 17% | 26% |
Şimdi de Sözel puan türündeki ortalamalara bakalım.
2024 yılında Sözel puanla öğrenci alan Devlet üniversitelerinin yüz yüze 51 programına 51 bin 500 kontenjan ayrıldı. Bunlar arasında en yüksek kontenjan 8.967 ile İlahiyat programına aitti. Bu bölüme girebilmek için adayların 120 soruluk TYT’de yüzde 26’lık, 80 soruluk AYT’de ise yüzde 38’lik bir başarı göstermediklerini görüyoruz. TYT ve AYT’yi bir bütün olarak ele aldığımızda ise adaylar ortalama yüzde 31’lik bir YKS performansına ihtiyaç duydular. Özetle 120 TYT + 80 AYT toplam 200 sorudan 62 net çıkarabilenler Devlet üniversitelerinde ortalama bir İlahiyat programına girebilme şansı yakaladılar. Gastronomi ve Mutfak Sanatlarında bu oran yüzde 42, Okul Öncesi Öğretmenliğinde ise yüzde 54 düzeyinde gerçekleşti.
Sözel puanla Devlet üniversitelerinde yüz yüze en çok öğrenci alan 20 programın kontenjan ve test yüzdesi ortalamaları aşağıda yer almaktadır.
| Program Adı | Kontenjan | TYT Oranı | AYT Oranı | YKS Oranı |
| İlahiyat | 8967 | 26% | 38% | 31% |
| Gastronomi ve Mutfak Sanatları | 3415 | 34% | 55% | 42% |
| Okul Öncesi Öğretmenliği | 3365 | 41% | 72% | 54% |
| Türkçe Öğretmenliği | 3305 | 38% | 67% | 49% |
| Tarih | 3044 | 29% | 43% | 34% |
| Sosyal Bilgiler Öğretmenliği | 2965 | 33% | 57% | 43% |
| Türk Dili ve Edebiyatı | 2954 | 31% | 45% | 37% |
| Radyo, Televizyon ve Sinema | 2665 | 27% | 36% | 30% |
| Gazetecilik | 2615 | 23% | 33% | 27% |
| Coğrafya | 2417 | 27% | 40% | 32% |
| İslami İlimler | 2280 | 21% | 27% | 23% |
| Halkla İlişkiler ve Tanıtım | 2000 | 27% | 35% | 30% |
| Özel Eğitim Öğretmenliği | 1895 | 46% | 75% | 58% |
| Sanat Tarihi | 1380 | 25% | 35% | 29% |
| Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları | 1215 | 18% | 28% | 22% |
| Halkla İlişkiler ve Reklamcılık | 1055 | 21% | 32% | 26% |
| Görsel İletişim Tasarımı | 1045 | 35% | 44% | 38% |
| Rekreasyon Yönetimi | 951 | 22% | 26% | 23% |
| Yeni Medya ve İletişim | 610 | 26% | 37% | 31% |
| Sinema ve Televizyon | 385 | 34% | 41% | 37% |
Son olarak TYT puan türü ile öğrenci alan 2 yıllık önlisans programlarının ortalamalarına bakalım.
2024 Yılında TYT puanıyla öğrenci alan Devlet üniversitelerinin yüz yüze 233 farklı programına 257 bin 940 kontenjan ayrıldı. Bunlar arasında en yüksek kontenjan 11.800 ile Bilgisayar programcılığı programına aitti. Bu bölüme girebilmek için adayların 120 soruluk TYT’de yüzde 28’lik bir başarı göstermeleri yeterli oldu. Bu programlara girişte AYT testlerinin bir fonksiyonu olmadığı için sadece TYT performansıyla giriş şansı yakaladılar. Özetle 120 TYT sorusundan 33 net çıkarabilenler Devlet üniversitelerinde ortalama bir bilgisayar programcılığı programına girebilme şansı yakaladılar. Muhasebe ve Vergi uygulamalarında bu oran yüzde 19, Çocuk Gelişiminde ise yüzde 25 düzeyinde kaldı.
TYT puanıyla Devlet üniversitelerinde yüz yüze en çok öğrenci alan 20 programın kontenjan ve test yüzdesi ortalamaları aşağıda yer almaktadır.
| Program Adı | Kontenjan | TYT Oranı |
| Bilgisayar Programcılığı | 11800 | 28% |
| Muhasebe ve Vergi Uygulamaları | 10055 | 19% |
| Çocuk Gelişimi | 8410 | 25% |
| Bankacılık ve Sigortacılık | 8045 | 19% |
| Elektrik | 6350 | 22% |
| İlk ve Acil Yardım | 6330 | 42% |
| İşletme Yönetimi | 5815 | 19% |
| Makine | 5615 | 22% |
| Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik | 5450 | 38% |
| Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı | 5425 | 21% |
| Tıbbi Laboratuvar Teknikleri | 5412 | 38% |
| Turizm ve Otel İşletmeciliği | 5275 | 20% |
| İnşaat Teknolojisi | 5230 | 18% |
| Yaşlı Bakımı | 4520 | 28% |
| Aşçılık | 4210 | 27% |
| Dış Ticaret | 4180 | 21% |
| İş Sağlığı ve Güvenliği | 4160 | 22% |
| Fizyoterapi | 3735 | 36% |
| Lojistik | 3690 | 19% |
| Gıda Teknolojisi | 3670 | 18% |
Son bir bilgi vermek gerekirse buradaki oranlar elbette o bölümler için mutlak gerekli olan azami ve asgari başarı oranları değildir. Yıldan yıla değişebilir. Üniversiteden üniversiteye artış ya da azalma yönünde değişiklik gösterebilir. Bir diğer husus ise TYT’de gösterilmesi gereken performans AYT ile telafi edilebilir, AYT ile elde edilmesi gereken performans da bazen TYT ile kapatılabilir.
Üniversiteli olmanın aşırı üst düzey bir performans gerektirdiği önyargısına da kapılmamanı söylemek isterim.
