Yatay geçiş ve dikey geçiş programları, doğrudan bir programa veya bir kentteki üniversiteye yerleşemediğin takdirde farklı bir program veya kente yerleşip akademik eğitimin süresince aldığın notlara, yerleştiğin puanlara ya da gireceğin geçiş sınavlarına göre okul, bölüm ve kent değiştirmen olarak tanımlanabilir. Özetlersek YKS’ye yeniden girmeden bölüm değiştirebilirsin, üniversite ve kent değiştirebilirsin ya da dikey geçiş sınavına girerek ön lisans programından lisans programına geçebilirsin.
Yükseköğretim mevzuatında yatay geçiş, okuduğun programın statüsünü değiştirmeden (lisans veya önlisans olma özelliği korunarak) yerini (üniversiteni, fakülteni ya da şehrini) veya türünü değiştirmek olarak tanımlanabilir.
Yine aynı mevzuata göre dikey geçiş ise DGS ile (Dikey Geçiş Sınavı) bir önlisans programından (2 yıllıktan) bir lisans programına (4 yıllığa) geçiş anlamına gelir.
Yatay geçişin üç ayrı yöntemi bulunur:
- Genel not ortalamasına göre aynı üniversite ve aynı fakülte içinde farklı bir programa geçmek. Buna kurum içi yatay geçiş denir.
- Yine akademik eğitim süresince elde ettiğin notların ve üniversiteye girdiğin yılın YKS sonuçlarına göre okuduğun bölümü değiştirmemek koşuluyla farklı bir üniversiteye geçmek. Bunun adı da kurumlar arası yatay geçiştir.
- Üniversiteye girdiğin yıl elde ettiğin puanlara göre merkezi yatay geçiş yerleştirmelerine müracaat edip puanınla üniversite ya da bölümünü değiştirmek. Bu da merkezi yatay geçiş olarak tanımlanır. Bu yöntemle geçiş hakkını bir kez kullanabilme hakkın vardır.
Bu üç yöntemde de kontenjanların sınırlı, başvuran aday sayısının nispeten fazla olabileceği olasılığını göz ardı etmemelisin. Yatay geçişlerde her bir üniversitenin geçiş kriterlerini kendi senatosu belirlediğinden burada ortak kriterlerden bahsetmek çok da mümkün olmayacaktır. Tercihlerini yaparken bu üniversitelerin web sitelerine girerek önceki yıllarda belirledikleri kriterlerin neler olduğunu öğrenebilirsin. Geçiş başvurularının yapıldığı takvimi takip etmelisin.
Önlisans programları 4 yarıyıldan oluşur. Bu nedenle önlisans programları arasında yatay geçiş yapacaksan ilk yarıyıldan sonra, son yarıyıldan önce bunu yapman gerekir. Lisans programları 8, 10 veya 12 yarıyıldan oluşur. Bu nedenle Lisans programları arasında yatay geçiş yapacaksan ilk 2 yarıyıldan sonra ve son 2 yarıyıldan önce bu geçişi yapmana izin verilir. Özetle lisansta 1. sınıf sonunda geçebilir, sonuncu sınıfa geldiğinde geçiş hakkın biter.
Açık ve uzaktan öğretimden bir başka açık veya uzaktan eğitim veren programlara geçiş yapılabilir. Açık ve uzaktan eğitimden örgün yüz yüze eğitime geçiş de not ortalamasının 100 üzerinden 80 olmasına ve yerleştiğin yılki YKS puanlarının geçmek istediğin örgün programının o yılki puanına denk olması gerekir. Bu koşulları sağlarsan geçiş hakkını kullanabilirsin.
Dikey geçiş, genel olarak sınavla gerçekleştirilen bir uygulamadır. 2 yıllıklardan 4 yıllıklara geçişin temel yöntemidir. Burada uygulanan sınav, nispeten TYT’ye benzeyen hatta daha az bilgiye dayanan, daha mantıksal bir sınavdır.
Ülkemizde son yıllarda yaygınlaşan bir uygulama daha vardır. O da aynı anda iki farklı programı birden okuman için sistem seni açıköğretim fakültelerine yönlendirir. Örgün bir lisans programına kayıtlıysan, herhangi bir sınava ve tercihe bağlı kalmaksızın okuduğundan farklı bir Açıköğretim lisans programına başvurup ikinci bir diploma alma hakkını yakalayabilirsin. Aynı şey önlisans programları için de geçerlidir.
Son olarak şunu da hatırlatayım ki YKS’de yapacağın tercihler salt yatay ya da dikey geçiş yaparım gerekçesi ile yapmamalıdır. Geçişlerin herkes için mümkün ve kolay olmayacağını bilmelisin. Bu geçişi yapamadığın takdirde eğitimini aldığın program, mezunu olduğunda çalışabileceğin bir program da olmalı. Özellikle “YKS ile 4 yıllık programa girmeyi başaramazsam 2 yıllıklar üzerinden 4 yıllık programlara geçerim” düşüncesi ile yapılan tercihler büyük hayal kırıklıklarını da beraberinde getirmektedir.
