Sosyal güvenlik alanında yapılan düzenlemelerle 4C statüsüne tabi olarak çalışan memurların emeklilik sürelerini hesaplaması işe giriş tarihlerine göre farklılık gösterir. Peki, memurların emeklilik yaşı hesaplamasında hangi kriterler etkili?
Memurların emeklilik hesaplamasında belirli dönemler oldukça önemlidir. Özellikle 2008 yılından sonra işe giren memurların emekli olmasının şartları daha zordur. Memurların emeklilik yaşları ve süreleri cinsiyete göre değişir. Kadın memurlar erkek memurlara göre daha erken yaşta emekli olurlar. 4C statüsü kapsamı eski ismi ile emekli sandığına tabi olarak çalışan memurları kapsar. Memurların emeklilik yaşı ve şartları diğer özel sektörde çalışan sigortalı çalışanlara göre daha farklı olarak belirlenmiştir. Ayrıca kadın ve erkek memurların emekli olma şartları farklı kriterlere bağlıdır.
Memur emeklilik yaşı, maaşı ve ikramiyesi nasıl hesaplanır?
Memurların emekliliği hak etmesinde ve emekli maaşı ile memurların emeklilik yaşı hesaplama yönteminde iki önemli husus dikkat çeker. Bunlardan birincisi ve en önemli şart memur olarak belirli bir süre ile sigortalı olarak çalışılmasıdır. Bu süre içerisinde sosyal güvenlik primlerini de eksiksiz olarak ödemesi gerekir ve yaş şartı vardır. Emeklilik süresi kadın ve erkeklere göre değişir. Memur emekli yaşı hesaplama kriterleri kadın ve erkek memurlarda farklı uygulanır. Kadın memurların emeklilik yaşı erkek memurlara göre daha erken olarak hesaplanır. Dolayısıyla emekli olmak için en önemli 3 şart:
- SGK primlerinin ödenmiş olması
- Yaş şartı
- Belirli bir süre ile sigortalı olmak
Ayrıca memurların emeklilik maaş hesaplamasındaki en önemli diğer bir unsur işe giriş tarihidir. İşe giriş tarihine göre memur emeklilik maaş ve yaş hesaplaması değişir. İşe giriş tarihi emeklilik hesaplamasında bu yüzden önemlidir. Kanunen yapılan reformlar kapsamında memurların işe giriş tarihine göre emeklilik için gerekli olan şartlarda çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Memur emeklilik yaş tablosu hesaplamasında 3 önemli tarih dikkat çeker. Bu tarihler şunlardır:
- 8 Eylül 1990 öncesi
- 8 Eylül 1999 ve 30 Nisan 2008
- 01 Mayıs 2008
Memurlar hangi dönemde memur olarak çalışmaya başladıysa devlet memurlarının emeklilik yaşı daha farklı kriterlere tabidir. Bununla birlikte 1 Mayıs 2008 sonrasında işe giren memurların ise emeklilik şartları bu dönemde çıkan kanununda belirtilen kriterlere göre belirlenir. Hem hem erkek hem de kadın memurların işe giriş tarihlerine göre ne zaman emekli olacağı ve hangi koşullarda emekli olacağı, ikramiye hesaplaması oldukça merak edilen konulardan birisidir. Memurların emekli ikramiye hesaplaması için en önemli unsur memurun emekli sandığı matrahıdır. Memurların emekli sandığı matrahını oluşturan unsurlar ise şunlardır:
- Aylık
- Kıdem aylık tutarı
- Taban aylık
- Emekli eklentisi
- Ek gösterge
Erkek memurların emeklilik şartları
Erkek memurların emeklilik hak edebilmesi için yerine getirmesi gereken bazı önemli şartlar bulunmaktadır. Öncelikle erkek memurların emekli olabilmesi için yine 3 dönem önemlidir. 8 Eylül 1909 tarihi itibarıyla 23 yıl memur olarak çalışan kişiler 23 yıldan uzun süre primlerini eksiksiz olarak ödediyse yaş şartı aranmaz. Bu kişilere eğer halen çalışıyorlarsa istedikleri zaman emekli olma hakkı tanınmıştır ve böylece kendileri istedikleri zaman emekliliğe başvurup, emekli aylığını almaya hak kazanırlar. Bu şartları taşımayan erkek memurların ise bazı prim sürelerini tamamlaması ve ödenmesi gereken prim süresi ile yaş şartına uyması koşulu bulunur. Memur emeklilik yaşı hesaplama cetveli kapsamında emekli erkek memurların prim süreleri ve yaş şartları belirlenmiştir. Erkek memur emeklilik yaşı tablosu şöyledir:
- 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla erkek memurların emekliliği hak edebilmesi için 25 yıllık hizmet süresini tamamlaması için gerekli olan süre iki yıl ya da iki yıldan azsa o zaman prim ödemesi gereken süre 25 yıl olarak belirlenmiştir ve tamamlaması gereken yaş 44’tür.
- 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla erkek memurların emekliliği hak edebilmesi için 25 yıllık hizmet süresini tamamlaması için gerekli olan süre iki yıldan fazla ve üç yıl altı ay ya da daha az ise o zaman prim ödemesi gereken süre 25 yıl olarak belirlenmiştir ve tamamlaması gereken yaş 45 olur.
- 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla erkek memurların emekliliği hak edebilmesi için 25 yıllık hizmet süresini tamamlaması için gerekli olan süre 3 yıl 6 aydan fazla ve 5 yıl / ya da daha az ise o zaman prim ödemesi gereken süre 25 yıl olarak belirlenmiştir ve tamamlaması gereken yaş 46 olur.
- 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla erkek memurların emekliliği hak edebilmesi için 25 yıllık hizmet süresini tamamlaması için gerekli olan süre 5 yıldan fazla ve 6 yıl 6 ay / ya da daha az ise o zaman prim ödemesi gereken süre 25 yıl olarak belirlenmiştir ve tamamlaması gereken yaş 47 olur.
- 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla erkek memurların emekliliği hak edebilmesi için 25 yıllık hizmet süresini tamamlaması için gerekli olan süre 6 yıl 6 aydan fazla ve 8 yıl / ya da daha az ise o zaman prim ödemesi gereken süre 25 yıl olarak belirlenmiştir ve tamamlaması gereken yaş 48 olur.
- 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla erkek memurların emekliliği hak edebilmesi için 25 yıllık hizmet süresini tamamlaması için gerekli olan süre 8 yıldan fazla ve 9 yıl altı ay / ya da daha az ise o zaman prim ödemesi gereken süre 25 yıl olarak belirlenmiştir ve tamamlaması gereken yaş 49 olur.
- 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla erkek memurların emekliliği hak edebilmesi için 25 yıllık hizmet süresini tamamlaması için gerekli olan süre 9 yıl 6 aydan fazla ve 11 yıl / ya da daha az ise o zaman prim ödemesi gereken süre 25 yıl olarak belirlenmiştir ve tamamlaması gereken yaş 50 olur.
- 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla erkek memurların emekliliği hak edebilmesi için 25 yıllık hizmet süresini tamamlaması için gerekli olan süre 11 yıldan fazla ve 12 yıl altı ay / ya da daha az ise o zaman prim ödemesi gereken süre 25 yıl olarak belirlenmiştir ve tamamlaması gereken yaş 51 olur.
- 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla erkek memurların emekliliği hak edebilmesi için 25 yıllık hizmet süresini tamamlaması için gerekli olan süre on iki yıl 6 aydan fazla ve 14 yıl / ya da daha az ise o zaman prim ödemesi gereken süre 25 yıl olarak belirlenmiştir ve tamamlaması gereken memurların emekli yaşı 52 olur.
Kadın memurların emeklilik şartları
Kadın memurlar emekliliği hak edebilmek için bazı şartları yerine getirmelidir. Kadın memurlar içinde 8 Eylül 1999 tarihi oldukça önemlidir. 8 Eylül 1999 tarihinde 20 yıl prim ödeme şartı bulunan kadın memurlar, yaş şartı olmadan emekli olmaya hak kazanırlar. Eğer halen çalışmaya devam ediyorlarsa bütün şartları tamamladılarsa istedikleri zaman emekli olup emekli aylığı için başvuruda bulunabilirler. Emeklilik için bu şartları yerine getirmeyen kadınlar ise bu şartların tamamlanması kapsamında, prim ödeme süresinin yerine getirilmesi ve yaş şartının tamamlaması halinde emekli olmaya hak kazanırlar. Bu şartları yerine getirmeyen kadınların, 23 Mayıs 2002 tarihi baz alınarak, bu tarih itibarıyla 20 tam yıl, yani 7 bin 200 gün prim ödemiş olması ve belirli bir yaşı tamamlayarak emekliliğe hak kazanması gerekir. 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla kadın memurların emekliliği hak edebilmesi için 20 yıllık hizmet süresini tamamlamasına kalan süre eğer 2 yıl ve 2 yıldan az ise o zaman ödemesi gereken prim yine 20 yıldır. Tamamlaması gereken yaş ise 40’tır. Kadın memurların emeklilik yaşı tablosu kademeli olarak düzenlenmiştir.
8 Eylül 1999 ve 30 Nisan 2008 tarihleri arası işe başlayan memurların durumu
İlk kez 8.09.1999 ve 30.04. 2008 dönemleri arasında memur olarak çalışmaya başlayan memurların emekliliği hak edebilmesi için belirlenen şartlar erkek ve kadın memurlara göre farklılık göstermektedir. Erkek memurlar bu tarihler arasında işe girmiş ise yaş şartı 60 olarak belirlenmiştir ve 25 tam yıl yani 9 bin gün prim ödemesini ve süresini tamamladıkları zaman emekliliğe hak kazanmış olurlar. Kadın memurlar 8 Eylül 1999 ve bu tarihten sonra memur olarak çalışmaya başladıkları takdirde yaş şartı 58’dir. Bununla birlikte, prim ödeme süresi 25 tam yıl yani 9 bin gün primi ödemesini tamamladıkları zaman emekliliğe hak kazanırlar.
1 Mayıs 2008’den sonra işe giren memurların emeklilik şartları
1 Mayıs 2008 yılından sonra işe giren memurlarda da yine emekli olma şartları cinsiyete göre farklılık gösterir. Erkek memurlar için 1 Mayıs 2008’den sonraki kriterler şunlardır:
- 1 Mayıs 2008 yılından sonra ilk kez memur olarak çalışmaya başlayan erkek memurların emeklilik şartlarının en önemli şartı 25 tam yıl, yani 9 bin prim ödeme gün sayısını doldurmaları şartıdır. Örnek verecek olursak; 31 Aralık 2005 tarihini baz alırsak bu tarihe kadar 9 bin gün prim ödeme şartını yerine getiren erkekler 60 yaşında emekliliğe hak kazanmış olurlar. Bununla birlikte prim ödeme süresi ve yaşını tamamlamayan erkek memurlar ise kademeli olarak emeklilik sürelerini tamamladıkları zaman emekli olabilirler.
- Kadın memurlar için 1 Mayıs 2008 tarihinden sonra ilk kez memur olarak çalışmaya başlayanların emeklilik şartları daha farklı olarak belirlenmiştir. En önemli birinci şart 25 tam yıl yani 9 bin prim ödeme gün sayısını doldurmalarıdır. 31 Aralık 2005 yılına kadar 9 bin gün prim ödeme şartını tamamlayan kadınlar 58 yaşında emekliliğe hak kazanırlar. Fakat prim ödeme süresi ve yaş şartını tamamlamayan kadınlar için yine kademeli emeklilik süresi geçerli olur.
Yaş haddinden emeklilik
Yaş haddi ile emekli olmak için memurların azami olarak görev yapabilecekleri hizmet süresinin belirli bir yaş ile belirlenmesi ve bu yaşı doldurduktan sonra görevi artık yapamayacaklarının tespit edilmesi gerekir. Memurların azami çalışabilecekleri yaş hadleri 5434 sayılı kanunun 40. maddesinde belirtilen hükümlerle düzenlenmiştir. Bu hükümler gereğince yaş hadleri hem 5434 sayılı kanun hem de 5500 sayılı kanun kapsamına giren memurlar için uygulanmaktadır.
5434 sayılı kanunun 40 maddesindeki hükmüne göre belirlenen memurların emeklilik yaş sınırı dışında kalan kişilerin görev yapabilecekleri süre, 65 yaşını doldurdukları süre ile sınırlıdır. Yani 65 yaşını doldurmuş olan memurlar kendiliğinden emekli sayılacaktır.
Bununla birlikte 15 hizmet yılını ve belirli bir yaşı dolduran kişilerin de emeklilik hakları vardır. 5434’e tabi olup, çalışan memurların emeklilik şartları kapsamında 15 yıl hizmet şartı ve 61 yaş şartı bulunmaktadır. Emekli aylığı bağlanması için bu şartların yerine getirilmesi gerekir. 5434 sayılı kanunun 39. maddesinde madde hükmünde belirlenmiştir. Ayrıca 5500 sayılı kanuna tabi olarak çalışan memurların emekli aylığı bağlanma şartları ise 15 yıl hizmet süresi yani 5 bin 400 gün prim ödeme şartı ve 65 yaş şartı olarak belirlenmiştir. 15 yıllık hizmet süresinden emekliliği hak edecek olan kişilerin 5400 hizmet süresini dolduracağı tarih aralığı ve cinsiyetine göre memur emekli yaşı tablosu şöyledir:
Tarih Aralığı – Kadın Yaş – Erkek Yaş
- 01.05.2008 – 31.12.2035 – 61 – 63
- 01.01.2036 – 31.12.2037 62 – 64
- 01.01.2038 – 31.12.2039 63 – 65
- 01.01.2040 – 31.12.2041 64 – 65
- 01.01.2042 – 31.12.2043 65 – 65
- 01.01.2044 – 31.12.2045 65 – 65
- 01.01.2046 – 31/12/2047 65 – 65
- 01.01.2048 den sonra 65 – 65