Uzun yıllar çalıştıktan sonra emeklilik hayali kuranlar ve çeşitli özel durumlardan dolayı erken emekli olmanın yollarını arayanlar için erken emeklilik şartları önemli bir konudur. Bu konuda merak edilenlere bu yazımızda ele aldık!
Erken emekli olma yolları hem kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan memurlar hem özel sektörde çalışanlar hem de bir işverene bağlı bir biçimde sözleşmeli personel olarak görev yapanlar için merak konusudur.
Emekliliğe hak kazanan adaylar Sosyal Güvenlik Kurumu ya da e-devlet üzerinden emeklilik başvuru formu doldurarak emeklilik talebinde bulunabilir, uygun şartlar sağlanır ise 15 gün ile 3 ay arası bir sürede erken emeklilik başvurusu kabul görür. Emekli olmak için her çalışanın yerine getirmesi gereken koşullar vardır. Bu koşulların yerine getirilmesi ile doğan emeklilik hakkı kimi özel durum ve koşullar ile erkene çekilebilir. Emeklilik yaşının hesaplanması ve nasıl erken emekli olunacağına dair sorular çalışanların en merak ettiği soruların başında gelir. Emeklilik şartlarını özel durumlarından dolayı sağlayamayan çalışanlar, erken emeklilik yolunu açan uygulamalar ile erken emekli olma fırsatı yakalayabilmektedir. Erken emekli olmanın şartları nelerdir sorusunun cevabını merak ediyorsanız aşağıda yer alan erken emeklilik durumlarını ve şartlarını inceleyebilirsiniz.
Emeklilik şartları ve erken emeklilik
Emeklilik, belirli bir hizmet yılının ardından ya da yaş haddinden dolayı çalışmanın bırakılmasıdır. Emekli olmaya hak kazanan kişiler çalıştıkları süre boyunca yatırılan sigorta primleri ve emeklilik kesintileri ile ömür boyu maaşa bağlanırlar. Emekli olmanın şartları nelerdir sorusunun cevabı birçok etkene göre belirlenir. Emekli olmak için gerekli olan şartlar prim sayısı, çalışma yılı gibi faktörler ile belirlenir. En erken emekli nasıl olunur sorusu erken emeklilik yolları arayan çalışanlar tarafından sıklıkla sorulan sorular arasındadır. Kolay bir şekilde emekli olmak ve emeklilikte elde edilecek geliri hesaplamak, ikinci bir bahar olarak görülen emeklilik döneminde rahat etmek isteyenlerin sıklıkla araştırdığı konular arasındadır. Erken emekli olmanın yolları birçok faktöre göre değişiklik gösterir.
Erken emekli olmanın şartları çalışılan yıla, çalışılan kuruma, emekliliğin bağlı olduğu kuruma, kıdeme ve çeşitli özel durumlara özeldir. Erken emeklilik şartlarını belirleyen bir diğer unsur da çalışanın cinsiyetidir. Kadın ve erkek çalışanlar için farklı erken emeklilik imkanları mevcuttur. Sahip olunan çocuk miktarı, doğumdan dolayı verilen bazı haklar kadınlarda erken emeklilik yollarını açarken erkekler için ise askerlik borçlanması gibi uygulamalar erken emekli olmayı sağlar.
Malulen emeklilik ise hem erkek hem de erkeklerin erken emeklilik hakkı kazanmasını sağlar. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun son yıllarda aldığı bazı kararlar prim ödemesi ve sigortalı çalışma şartını taşısalar da yaştan dolayı emekli olmayı beklemek zorunda kalan emekli adaylarının emekli olmasını kolaylaştırmıştır. Prim gün sayısı ve sigorta ödemeleri eksiksiz olan çalışanlar, 8 yıla kadar erken emekli olma şansı yakalayabilmektedir.
8 yıl erken emekli nasıl olunur sorusunun cevabı ise sigorta başlangıç günü, sigorta gün prim, hizmet birleştirmeleri, cinsiyet ve yaş gibi faktörlere göre değişiklik gösterir.
Malulen erken emeklilik şartları nelerdir?
Malulen emeklilik için çalışan kişinin sigortalı olması gerekir. Çalışma hayatındayken iş gücü kaybına uğrayan, çeşitli kaza ve yaralanmalar ile %60 ve üzeri oranda iş kaybı yaşayan kişiler malulen emekli olma hakkı edebilir. Ancak malulen emekli olabilmek için sigortalı çalışma süresinin asgari düzeyde tamamlanması gerekir. Malulen emekli olma hakkı kazanmak için minimum 1800 günlük prim ödemesinin tamamlanmış olması gereklidir. Çalışırken iş gücü kaybına uğrayan emeklilik adaylarının malulen emekli olma hakkı kazanmaları için Sağlık Kurulu Raporu’na ihtiyaçları vardır. Bu rapor sayesinde çalışanın hangi oranda iş kaybına uğradığı belirlenir. İş gücü kaybına uğrayan çalışan, Sağlık Kurulu Raporu edinmeden önce e-devlet üzerinden ya da Sosyal Güvenlik Kurumu’nun internet sitesinde bulunan online işlemler kısmından malulen emeklilik başvuru formu doldurarak başvuruda bulunabilir.
Engelli erken emeklilik şartları nelerdir?
Engelli bireyler için de çeşitli erken emeklilik fırsatları mevcuttur. Engelli erken emeklilik hakkından faydalanabilmek için aranan şartlar bulunur. Engelli bireylerin erken emeklilik hakkından faydalanabilmeleri için öncelikle en az %40’lık bir oranda engele sahip olmaları gerekir. Engelli emeklilik hakkı emeklilik başvurusunda engel düzeyine göre belirlenir. Engelli emeklilik için gerekli olan rapor; ağır engelli, orta engelli ve hafif engelli olmak üzere üç farklı kategoride ele alınır. Emeklilik şartları da bu raporun belirlediği oranlar ile hesaplanır.
Hafif düzeyde iş gücü kaybı %40 ile %49 arasındaki raporlara verilir. Hafif düzeyde iş gücü kaybı ile erken emekli olmak isteyen çalışanların 18 yıl çalışmış olmaları ve 4100 – 4680 gün arası sigorta primine sahip olmaları gerekir. Orta düzey iş gücü kaybı olarak nitelendirilen engel seviyesi ise %50 ile %59 arasındadır. Bu oranda iş gücü kaybına sahip olan çalışanların erken emekli olması için 16 yıl çalışmış olmaları ve 3700 – 4320 gün arası prime sahip olmaları gerekir.
Ağır iş gücü kaybına sahip oldukları belirlenen emekli adaylarının Sağlık Kurulu Raporu’nda bulunan engel oranı ise %60 ve üzeridir. Bu çalışanlar 15 yıl çalışıp 3700 – 3960 arası prim gününe sahip oldukları takdirde erken emekli olabilirler. Engelli emeklilik ile erken emekli olmak için öncelikle Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri ya da e-devlet üzerinden engelli emeklilik başvuru formunun doldurulması gereklidir.
3600 erken emeklilik şartları nelerdir?
Erken emekli olmanın kolay yollarını merak edenler 3600 erken emeklilik şartlarını merak etmektedir. 3600 gün ile erken emekli olma hakkı kazanmak ile erken prim ile emekli olma aynı anlama gelmektedir. 3600 erken emeklilik ile erken emekli olmak için belirli şartlara sahip olmak gereklidir. 3600 erken emeklilik şartlarının başında belirli bir yıl ve öncesinde sigorta primi ödemesinin yapılmaya başlanması gelmektedir. Erken emeklilik için yerine getirilmesi gereken bir diğer şart ise en az 3600 gün prim ödemesine sahip olmaktır. 3600 erken emeklilik hakkı kazanan emeklilerin emeklilik primleri düşüktür. Emekli maaşı oranları ise prim tutarı ve seviyesi ile çalışana özel bir biçimde belirlenir.
Tehlikeli işlerde çalışan kişilere verilen erken emeklilik hakkı ve şartları
Her iş kolunun çalışma şartları birbirinden farklıdır. Bazı iş kollarında çalışanlar fiziksel ya da psikolojik olarak bazı zorluklar ile karşılaşabilirler. Bu zorluklar çalışanların iş gücü kaybına uğramalarına yol açacak riskler barındırabilir. Kimi iş kollarında mesleki yıpranma payı da yüksektir. Bu gibi durumlar dikkate alınarak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yürürlüğe alınmıştır. Bu kanunda yer alan iş kollarında çalışanlara yıpranma payı oranında erken emeklilik ya da ek hizmet ücreti alma gibi haklar verilmiştir. Bu iş kollarındaki mesleki yıpranma payı iş kolunun türüne ve bu iş kolunda çalışılan pozisyona bağlı bir biçimde 60 ve 180 ek prim günü arasında değişiklik gösterir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken temel husus, bahsi geçen iş kollarında çalışan kişilerin ek prim günü saydırarak erken emeklilik fırsatı yakalayabilmeleri için gerekli olan şartlardır. Örneğin; kurşun ve arsenik üreten işletmeler gibi tehlikeli iş kolu olarak nitelendirilen iş kollarında çalışan kişilerin erken emeklilik hakkından faydalanabilmeleri için bu iş kollarında en az 3600 gün çalışmaları gerekmektedir.
En erken emekli olan meslekler arasında; madencilik ya da yer altı işlerinde çalışanlar, cıva üretim işlerinde çalışanlar, demir ve çelik fabrikalarının personelleri, asit üretimi yapan atölye ve yahut fabrikalarda çalışanlar, radyoaktif iş kollarında çalışanlar, emniyet çalışanları, MİT çalışanları, basın ve gazetecilik alanında faaliyet gösterenler, kurşun ya da arsenik fabrikalarında çalışanlar, termik santrallerde çalışanlar, su altında çalışan personeller bulunur.
Askerlik borçlanması ile erken emekli olma şartları nelerdir?
Askerlik borçlanması sadece erkek çalışanların faydalanabileceği bir erken emeklilik uygulamasıdır. Erkek çalışanların sigorta primleri başlamadan önce askerlikler görevlerini ifa ettikleri kanıtlanırsa askerde geçirdikleri süreyi prim borçlandırması ile saydırabilirler. Askerde geçirilen gün sayısı kadar prim ödemesi yapıldıktan sonra erken emeklilik imkanından faydalanabilirler. Askerlik borçlandırması ile erken emekli olmak isteyen emekli adayları Sosyal Güvenlik Kurumu’nun internet adresinden ya da e-devlet sistemi üzerinden askerlik borçlandırması başvurusunda bulunabilirler. Bu noktada dikkat edilmesi gereken temel husus, emeklilik adaylarının askerlik görevinden önce hiçbir şekilde sigortalı bir işte çalışmamış olmasıdır. Emeklilik adaylarını güncel iş kolları ile askerlik öncesinde çalıştıkları iş kolları ve sigorta kapsamları farklı olabilir. Askerlik borçlandırmasından faydalanarak erken emekli olmak için sigorta kapsamı ne olursa olsun sigorta priminin yatırılmamış olması önemlidir.
Kadınlarda erken emeklilik için özel şartlar nelerdir?
Kadın çalışanlar doğum yaptıklarında işsiz kalabilir ya da bebek bakımı için işten ayrılabilir. Bu sürelerde primleri ve sigortaları bulunmaz. Bu primlerin yatırılmadığı süreler için özel borçlanma imkanı bulunur. Emeklilik için diğer gerekli olan koşulları sağlayan ancak yeterli çalışma günü sayısı bulunmayan kadın çalışanlar, eksik prim gün sayılarını baz alarak borçlanabilirler. Bu şekilde emeklilik için bir hak kazanmış olur, erken yaşta emekli olma fırsatı yakalayabilirler.
Doğum borçlanması çocuk sayısına göre değişiklik gösterir. Çocuk sayısı arttıkça saydırılan gün sayısı da doğru orantılı bir biçimde artış gösterir. 1 çocuk için 720 gün, 2 çocuk için 1440, 3 çocuk için ise 2160 gün borçlanma ile emeklilik 6 yıla kadar öne çekilebilir. 2 çocuğa sahip kadın çalışanlar 3 yıl erken emeklilik fırsatı yakalayabilirler. 6 yıl erken emeklilik ise 3 ve daha fazla sayıda çocuğa sahip olan kadınların kullanabileceği bir haktır. Aynı şekilde 5 yıl erken emekliliğin formülü de kadınlar için en az 3 çocuğa sahip olmaktır. Kadınlar için erken emeklilik hakkı veren koşullardan biri de engelli çocuk borçlanmasıdır. Bakıma muhtaç engelli çocuğu bulunan annelerin ödedikleri prim gün sayısının dörtte biri kadar emeklilik gün sayısı düşürülebilir.
Hizmet tespiti ile erken emeklilik nasıl olur?
Emeklilik süresini doldurmuş ancak çalıştıkları iş yeri tarafından eksik prim ödemesi bulunan emekli adaylarının da erken emeklilik şansı yakalaması mümkündür. Eksik bir biçimde yatırılan ya da yatırılmayan prim günleri belirlenerek çalışanların sigortasız çalıştıkları süreyi sigortalı süreye çevirmeleri mümkündür. Bu da emeklilik hakkı kazanan adayların emeklilik için uzun bir süre daha beklemesini engeller. Çalışanlar, hizmet tespit davası ile eksik yatırılan ya da yatırılmayan prim günlerini hizmet sürelerine ekleyebilir. Bu amaçla açılan hizmet tespit davaları için öncelikle işe başlanan tarihin belirlenmesi, eğer bu tarih yanlış bir şekilde aktarılmış ise düzeltilmesi gereklidir. Hizmet tespit davasının ardından emeklilik yaşı ile birlikte prim sayısı mahkemece belirlenir ve primi eksik yatırılan çalışanlar hak kazanmışlar ise emekli olma şansı yakalayabilir.