FİFO (First in first out), ilk giren ilk çıkar; daha çok lojistik, üretim, satış sektöründe kullanılan terimlerden biridir. Bir nevi stok yönetim stratejisidir. FİFO nedir sorusunun cevabını ve ilk giren ilk çıkar sisteminin mantığın merak ediyorsanız yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.
FİFO sistemi nedir?
FİFO method olarak lojistikte üretim ya da satışta yoğun olarak kullanılır. Ham madde, bitmiş ürün, yardımcı malzeme, ambalaj malzemesi gibi mallardan depoya ilk girenin üretim ya da satışa ilk verilmesidir. Bilişim sektöründe de bellek yöneticisinin belleğe alacağı sayfa sıralamasına karar vermesi olarak bilinir. FİFO sistemi nedir, nasıl çalışır işletme sahipleri için önemli sorulardan biridir.
FİFO sistemini zamanlama, maliyet ve depolama düzeni gibi 3 başlık altında incelemekte fayda var:
- Zamanlama; stokların sağlıklı bir şekilde yönetilmesi için önemlidir. Stoğa giren malların giriş çıkış tarihlerinin düzenli tutulması, sistemin doğru çalışması için esas teşkil eder.
- Maliyet; işletmeler için oldukça önemlidir. Stok maliyeti hesaplanırken depodaki malların birim maliyetlerine bakılır. Eski stokların daha önce tüketilmesi ürünün birim maliyetine de olumlu yansır.
- Depolama; ürünlerin sırasıyla üretime ya da satışa verilmesi için önemlidir. Depolama düzeni ilk giren ilk çıkar mantığına göre yapıldığında depo işleyişi daha kolay hale gelir.
FİFO mantığını doğru kavradığınızda firmanın stoklarını etkin bir şekilde yönetebilirsiniz. Ürünlerin giriş ve çıkış süreçlerini doğru takip etmeniz yönetimin en önemli adımıdır. Diğer yandan bazı durumlarda LIFO (Last in First Out), son giren ilk çıkar yöntemini uzun kullanım süresine sahip ürünlere uygulayabilirsiniz. Her iki durumda da işletmenizde bulunan varlıkların envanter değerlemesini yapabilir, stok dönüş hızını FİFO kullanarak hesaplayabilirsiniz.
FİFO algoritması nasıl çalışır?
FİFO algoritması çalışma mantığı oldukça basit bir sisteme dayanır. Depoda bulunan eski envanterin çıkışı yeni envanterden önce yapılır. Sıralamada öncelikli olarak depoya ilk giren ürün ilk çıkarılır. FİFO’nun yanı sıra raf ömrü de önemliyse ve raf ömrüne göre çıkış yapacaksanız FEFO (First expired first out), miadı yakın olan ilk çıkar yöntemini de uygulayabilirsiniz. Algoritma ürünün birim maliyetine göre çalışır. Böylece stoktaki malların çıkışı vaktinde yapılarak ürünlerin miadının geçerek imha edilmesinin önüne geçilir. Bunun yanı sıra ilk giren malın ticari maliyeti düşük olduğundan satış kârının da yüksek olması hedeflenir.
FİFO hesaplama nasıl yapılır?
Etkin FİFO yönetimi yapmak stoğa giren tüm ürün ve malzemelerin depoya girdiği gün stok kaydının yapılması sistemin doğru işlemesi açısından kritiktir. Stok kaydı yapılırken ürünün depo giriş tarihiyle birlikte üretim ve son kullanma tarihlerinin kayıtlı olması maliyet hesaplarken dikkate alınacak kriterler arasında yer alır.
Maliyet hesaplaması yapılırken ilk giren ilk çıkar mantığı baz alınır. Yıl sonunda ise stokta kalan ürünlerin maliyet hesabı en son alınan ürünün maliyetine göre yapılır. Dolayısıyla FİFO hesaplama yönetimi envanter yönetimi için oldukça önemlidir. İşletmeniz varsa, maliyet kontrolü ve kâr marjı hesaplamak istiyorsanız kullanabileceğiniz güçlü bir yöntemdir.
FİFO yönetiminin avantajları nelerdir?
Stok yönetiminde FİFO sistemi uygulamanın bazı avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Kayıp ve israfın azaltılmasını sağlar. Ürünlerin ilk giren ilk çıkar sistemine uygun olarak depolanması ve çıkışlarının ona göre yapılması ürünlerin bozulma ve imha riskini minimize eder.
- Maliyet kontrolü sağlar. Ürünler FİFO mantığıyla depodan çıkarıldığında, gelir gider hesaplaması yapmak da kolay olur. Böylece işletmelerin stok durumlarına göre kârlılık ve bütçe hesabı yapması kolaylaşır.
- Özellikle enflasyon baskısı olan ortamlarda artan maliyetlerden korunma konusunda destek olur. Stoklu çalışılan ürünlerde envanter maliyetlerinin ilk giren ilk çıkar mantığına göre hesaplanması kârlılığı olumlu etkiler.
- İzlenebilirliği kolaylaştırır. Ürünlerin depoya giriş ve çıkış tarihleri takip edildiğinde olası bir hasar ya da reklamasyon durumunda geriye dönük kayıtlar incelenerek kök neden analizi yapılabilir ve problemin tekrarlanmaması için gerekli önlemler alınabilir.
- Depo alanında verimlilik sağlar. Eski ürünlerin önce çıkması sayesinde yeni gelen ürünlere yer açılır. Depo alanının optimum kullanımına katkı sağlayarak kapasite sorunlarının minimize edilmesine destek olur.
Farklı sektörlerde kullanılan FİFO sistemi etkili bir stok yönetimi ve operasyonel avantajların yanı sıra kayda değer mali avantajlar da sunar.
FİFO yöntemi örnekleri nelerdir?
FİFO yönetiminin nasıl yapıldığını aşağıdaki FİFO örnekleri ile de açıklamakta fayda var. İlaç sektöründe ilaç üretimi yapan bir firmayı düşünün. Ham madde, ara mamul, yardımcı malzeme ve ambalaj malzemesi gibi birden fazla girdisi vardır. Bu girdileri takip edebilmek için SAP, ERP gibi stok ve depolama programı kullanır.
Gelen malları öncelikle son kullanma tarihlerine göre yerleştirir. Her bir kategori için farklı depolama alanı kullandığından ve giriş çıkışlar el terminalleri üzerinden sisteme aktarıldığından hata riski azdır. Dolayısıyla ilk giren ürünü ilk çıkararak stoğunda eskimiş bir malzeme kalmasının önüne geçer. Satın alma ve tedarik zinciri uzmanı tarafından yapılan analizlerde; malların bozulmadan satışa sunulması konusundaki önemine değinilir. Bu nedenle FİFO yöntemi örnekleri arasından doğru seçim yapmak gerekir. Aynı şekilde elektronik, tekstil ve beyaz eşya sektöründe de ürünlerin stok döngüsünün iyileştiği gözlemlenmiştir.
Üretime ilk verilecek ürün miadı en kısa ürün olacağından ürünler kullanım süresi dolmadan tüketilir. Otomotiv sektöründe durum biraz daha farklıdır. Ürünlerin belirli bir miadları yoktur ya da çok uzundur. İlk giren ilk çıkar yöntemi uygulanarak eski ürünün depoda beklemesinin önüne geçilir. İlk giren ilk çıkar yönteminin en belirgin dezavantajı depolamada operasyonel iş yükünü arttırmasıdır.
FİFO’yu günlük hayatına da uygulayabilirsiniz. Ecza dolabındaki ilaçları, buzdolabındaki ürünleri bu mantıkla tüketerek ürünleri kullanım süresi bitmeden tüketebilirsiniz.