Kadınlarda ve erkeklerde emeklilik yaşı hesaplaması, ülkelere ve kanunlara göre farklılık gösterir. Türkiye’de emeklilik yaşı ve şartları neler diye merak ediyorsanız, detayları bu yazımızda bulabilirsiniz.
Genel olarak ülkelerde erkekler kadınlara göre daha geç yaşta emekli olmaya hak kazanırlar. Kadınlar her zaman emeklilik yaşı açısından daha erken yaşta emekli olurlar. Ülkemizde belirli dönemlerde çıkan kanunlara göre belirlenen koşullar veya şartları farklılaşır. Kişilerin hangi yaşta emekli olacakları, ne zaman emekli olacakları gibi konular hesaplanırken kişilerin sigortalı oldukları yıl ve kaç yaşında sigortalı oldukları oldukça önemlidir. Kadın ve erkeklerde emeklilik yaş hesaplamalarında kişinin ödenen SGK prim tutarı hesaplamalara dahil edilir.
Kadınlarda ve erkeklerde emeklilik yaşı
Erkeklerde ve kadınlarda emeklilik yaşı hesaplanmasında en önemli kriter belirli dönemlerdir. 1990 öncesi ve 2008 öncesi gibi dönemlerde hesaplama daha farklıdır. Belirli dönemlerde çıkan kanundaki şartları taşıyan kişiler emekliliğe hak kazanırlar ve bu kanunlarda belirtilen yaş şartını yerine getirdiklerinde emekli aylıklarını alabilirler.
Kişiler sigortalı işe başlama tarihinde kanunlarda belirlenen kriterlere göre eğer tüm şartları taşıyorlarsa primlerini tam olarak ödediklerinde emekli olmaya hak kazanırlar. Hesaplamalarda baz alınan en önemli kriter ödenen SGK primleridir. Kadın ve erkeklerin çalışmaya başladığı ve ilk sigortalı olduğu tarih, sigorta kolu ve cinsiyet dikkati alınmaktadır. Erkekler ve kadınlar farklı zamanlara göre emekliliği hak etmektedir. Cinsiyetle birlikte kişilerin sigortaya başlangıç tarihi ve kanuna göre hangi seçenek kapsamında prim ödedikleri emeklilik yaşının hesaplamasında değerlendirilir. Bunun yanı sıra, emeklilik yaş hesaplanmasında ve emeklilik maaşının hesaplamasında şu ana kadar kanunen birçok değişiklik yapılmıştır.
Günümüzde emeklilik, bireysel emeklilik, erken emeklilik ve emeklilikte yaşa takılanlar için kanunen değişiklikler yapılmaya devam edilmektedir. Bu nedenle değişiklik yapılan kanun hangi yıla aitse o kanundaki maddelere ve şartlara dikkat etmek gerekir. Kadın veya erkeğin çalışmış çalışmış olduğu tarihte hangi kanun kapsamına girdiği emeklilik yaşı hesaplanmasında önemlidir. 8 Eylül 1999 yılı kadın ve erkek emeklilik yaş hesaplamasında önemli bir detay olarak karşımıza çıkar. 8 Eylül 1999 yılından önce ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan kişilerin şartları daha farklı belirlenir. Ayrıca 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 yılları arasında ilk defa sigortalı olan kadın veya erkeklerin yaş hesaplaması da daha farklı kriterlere bağlıdır. 30 Nisan 2008’den sonra çıkan kanun kapsamına göre de bu tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilerin hesaplamasında emeklilik yaş şartları değişir. Dolayısıyla erkek ve kadınlarda emeklilik yaşı hesaplamasında 3 dönem oldukça önemlidir. Ayrıca bu 3 dönemde çıkan kanun düzenlemelerindeki şartlara göre kadınlarda emeklilik yaşı ve prim gün sayısı hesaplamaları da değişmektedir. Kadınlarda emeklilik prim gün sayısı hesaplaması 1999 yılı öncesi sigorta ilk defa sigorta girişi yapılan kişiler için 3600 gün olarak belirlenmiştir.
Prim ödeme şartının yanı sıra 15 sene sigortalı olma şartı bulunur. Kadınlarda emeklilik yaşı ve prim gün sayısı hesaplama kapsamında 1999 yılından önce ilk defa sigortalı olanlarda emeklilik yaşı 56 olarak belirlenmiştir. 3600 günle emeklilik şartları kapsamında 1999 yılından önce erkeklerde ilk defa sigorta olan kişilerde 3600 gün prim ödeme şartı, 15 yılı SGK hizmet şartı ve 58 yaş şartı bulunur. 9 Eylül 1999 ile Nisan 2008 yılları arasında ilk defa sigortalı olan kişilerin kriterleri daha farklı olarak belirlenir. Bu tarihler arasında ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan kadın ve erkekler için 25 yıl sigortalılık şartı önemlidir. Ayrıca 7.000 gün primlerinin tam olarak ödenmesi gerekir. 25 yıl sigortalılık şartı ile birlikte prim gününü tamamlayan erkekler 60 yaşını doldurduğunda, kadınlar ise 58 yaşını doldurduğunda emekliliğe hak kazanırlar. Bununla birlikte, kadın ve erkek emeklilik yaşları hesaplamasında kişilerin hangi mesleği yerine getirdikleri de önemlidir. Örnek verecek olursak kolluk kuvvetleri biriminde çalışan kişiler daha erken yaşlarda emekliliği hak ederler. Ayrıca bedensel yıpranmaya sebep veren bazı endüstriyel iş ortamlarında çalışan kişiler kanunlara göre daha erken emekli olmayı hak eder.
Kadınlarda 4A SGK emeklilik şartları
Sigortadan 4a hizmet grubundan emekli olmak isteyenler için 3 dönem oldukça önemlidir. Bu dönemler 08.09.1999 öncesi işe girenler 09.09.1998 yılları arası ilk defa sigortalı olanlar, 30 Nisan 2008 sonrasında ilk defa sigortalı olan Kişilerin Kısmi emeklilik şartları vardır. Bu kişiler yaştan emekli olabilirler. Sigortalı olarak uzun yıllar hizmet veren bir kişinin emekli maaşı alabilmesi ve bu talepte bulunabilmesi için sigortalılık süresindeki hizmet süresi, yaş koşulları, prim ödeme süresini yerine getirmesi gerekir.
Öncelikle sigortalılık süresi kadınlar için 20, erkekler için 25 yıldır. Sigortalılık süresi hesaplanırken kişilerin sigortalılık başlangıç tarihi baz alınır. Sigortalılık başlangıç tarihi, kişinin işe başlaması ve sigortalı olması ile başlar. Bununla birlikte, yurt dışında çalışan kişiler yurt dışındaki hizmet sürelerini borçlanabilirler. Kişi sigortaya başlama tarihinden önceki süre için borçlanmış ise o zaman bu kişinin sigorta başlangıç tarihi, borçlanılan gün sayısı kadar geriye gidilerek bulunur. Örnek verecek olursak; kişi ülkemizde 01.01.2005 tarihinde ilk defa sigortalı olarak işe başladıysa ve bu kişi 01.01.2003 -01.01.2005 tarihleri arasında yurt dışında çalıştıysa, bu hizmet sürelerini borçlanarak ödediği takdirde ilk sigorta başlangıç tarihi 01.01.2003 olarak baz alınır.
Emekli olmak için sağlanması gereken şartlardan biri diğeri prim ödeme süresidir. Ülkemizde sigortalı çalışanlar her ay sigorta primi öderler. Prim ödeme süresi sigortaya işe giriş tarihine göre farklılık gösterir. Emekli maaşı bağlanması için önemli olan diğer bir unsur yaştır.
Emekli olmak için gerekli olan yaş şartı sigorta başlangıç tarihine göre değişir. Bunun yanı sıra birçok kadın erken emeklilik şartlarının ne olduğunu merak eder. Erkek ve kadınlarda erken emeklilik şartları nelerdir sorusunun cevabı için iki farklı imkandan bahsedebiliriz. Kadınlar için sigortalılık hizmeti sonrası süredeki doğumlarını borçlanabilirler. Bayanlarda erken emeklilik şartları kapsamında üç çocuk için altı yıl yani 2160 gün kazanma şansı olur. Erken emeklilik şartları kapsamında erkeklerde ise asker borçlanma imkanı bulunur. Bu sayede 2 yıl daha erken emekliliği hak ederler.
A) 08.09.1999 tarihinden önce sigortalı olan kadınların emeklilik yaş tablosu
İşe başlama tarihleri ve sigortalı oldukları tarihlere göre kadınlardaki emeklilik şartları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
İşe Başlama Tarihi /Tamamlaması Gereken – Tamamlaması Gereken – Yaş – Prim
- 01.04.1981 öncesi ise 20 Yok 5000
- 01.04.1981-08.09.1981 arasında 20 38 5000
- 09.09.1981-23.05.1984 arasında 20 40 5000
- 24.05.1984-23.05.1985 arasında 20 41 5000
- 24.05.1985-23.05.1986 arasında 20 42 5075
- 24.05.1986-23.05.1987 arasında 20 43 5150
- 24.05.1987-23.05.1988 arasında 20 44 5225
- 24.05.1988-23.05.1989 arasında 20 45 5300
- 24.05.1989-23.05.1991 arasında 20 46 5375
- 24.05.1990-23.05.1991 arasında 20 47 5450
- 24.05.1991-23.05.1992 arasında 20 48 5525
- 24.05.1992-23.05.1993 arasında 20 49 5600
- 24.05.1993-23.05.1994 arasında 20 50 5675
- 24.05.1994-23.05.1995 arasında 20 51 5750
- 24.05.1995-23.05.1996 arasında 20 52 5825
- 24.05.1996-23.05.1997 arasında 20 53 5900
- 24.05.1997-23.05.1998 arasında 20 54 5975
- 24.05.1998-23.05.1999 arasında 20 55 5975
- 24.05.1999-08.09.1999 arasında 20 56 5975
B) 08.09.1999 ile 30.04.2008 tarihleri arası sigortası başlayan kadınların emeklilik yaş tablosu
08.09.1999 ile 30.04.2008 tarihleri arasında sigortalı olarak işe başlayan kadınlar iki yöntemle emekli olmaya hak kazanırlar. Normal emeklilik şartlarına göre kadınların emekli olabilmesi için 58 yaşını tamamlaması gerekir. Ayrıca yaş şartıyla birlikte 7000 prim gün sayısı şartı bulunur. Kadınlarda erken emeklilik şartları kapsamında normal emeklilik şartları dışında bulunan kadınlar bazı şartları sağlarsa 4500 gün ile emekliliğe hak kazanabilirler. 58 yaş şartını tamamlayan kadınlar 20 yıldır sigortalılıkları var ve 4500 prim gününü doldurduysa o zaman kısmi emekli olmaya hak kazanırlar.
C) 01.05.2008 tarihinden sonra sigortalı olan kadınların emeklilik yaş tablosu
- 01.2036 ila 31.12.2037 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 59 yaş
- 01.2038 ila 31.12.2039 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 60 yaş
- 01.2040 ila 31.12.2041 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 61 yaş
- 01.2042 ila 31.12.2043 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 62 yaş
- 01.2044 ila 31.12.2045 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 63 yaş
- 01.2046 ila 31.12.2047 tarihleri arasında 7 bin 200 günü tamamlayan çalışan kadın için 64 yaş
- 01.2048 tarihinden itibaren ise 65 yaş
Kadınların SGK’dan 5400 gün ile emeklilik şartları
İlk defa 01.05.2008 tarihinden sonra sigortası başlayan kadınlar 4a sigorta hizmet kolu kapsamında kısmi olarak emeklilik şartı 5400 gün olarak uygulanmaktadır. Emeklilik yaşlarının tespiti 5400 günü tamamladıkları yada tamamlayacakları zamana göre tespit edilir. Bu doğrultuda;
- 12.2005 tarihine kadar 5400 prim gününü tamamlayan kadınlar 61 yaşında emekli olmaya hak kazanırlar. Diğer kadınlar ise;
- 01.2036 ila 31.12.2037 tarihleri arasında 5400 prim gününü tamamlayan kadınlar 62’de,
- 01.2038 ila 31.12.2039 tarihleri arasında 5400 prim gününü tamamlayan kadın 63’te,
- 01.2040 ila 31.12. 2039 tarihleri arasında 5400 prim gününü tamamlayan kadın 64’te,
- 01.2042 tarihinden itibaren ise 65 yaşında emekliliğe hak kazanırlar.
Malulen emeklilik şartları
Malulen emeklilik şartları kapsamında iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle engelli olan kişilerin sağlık kuruluşlarına gitmeleri ve uzman doktorlar tarafından heyet raporu almaları gerekir. Malulen emekliliği için en önemli şartlardan biri olan bir meslekte çalışamama oranıdır. Malulen emekliliğe hak kazanmak için, mesleğin %60 veya daha fazla iş göremezlik oranına sahip olması gerekir. Ayrıca sosyal güvenlik kurumu malul emekliliğinin bir diğer şartı en az 10 yıl çalışmış olmak ve 1.800 gün sigorta priminin ödenmiş olmasıdır. Bu kural, engelli bir kişinin başka bir kişinin bakımına ihtiyacı varsa değişir. Engelli bir kişinin başkalarından bakıma ihtiyacı varsa, 10 yıllık çalışma süresi sayılmaz, ancak 1.800 gün prim ödenmesi gerekir.
Engelli emeklilik şartları
Engelli olan kişiler çalışırken çalışma süresi boyunca psikolojik sorunlar, fiziksel zorluklar ile beraber mücadele ederler. Bu yüzden engelli olan kişilere, diğer kişilere göre daha erken emekli olma hakkı tanınmıştır. Engelli olan kişilerin iş hayatındaki yıpranma süreçleri de dikkate alınarak böyle bir düzenleme yapılmıştır. Engelli emeklilik şartları kapsamında öncelikle kişilerin tam teşekküllü bir hastaneden engelli raporu alması önemlidir. Engelli emeklilik şartları kapsamında 3 kriter ön plana çıkar:
- Sigorta süresi
- Engelli raporu en az %40
- Prim gün sayısı
Kişi engel raporunu aldıktan sonra tüm şartları taşıması ile birlikte erken emekliliğe hak kazanmış olur. Engelli olan kişiler bu şartları sağladıktan sonra ne zaman engellilikten emekli olabileceklerini de sorgulayabilirler. Ülkemizde erken emeklilik 5510 sayılı kanun maddeleri kapsamında düzenlenmiştir. Yönetmeliğe göre erken emeklilik şartlarından yararlanmak isteyen kişiler öncelikle hastaneden engelli raporu almalılar. Böylelikle engelli olduğunu yasal olarak ispatlamış olur. 28 Eylül 2021 tarihli resmi yönetmeliğine göre;
- %40 49 arası hafif düzeyde çalışma gücünü kaybetmiş olanlar
- %50 59’a orta düzeyde çalışma gücünü kaybetmiş olanlar
- En az %60 oranında olanlar ağır düzeyde çalışma gücünü kaybetmiş olanlar olarak tanımlanmıştır.
Yönetmelik kapsamında belirlenen orta, hafif ve ağır derecelerde çalışma gücünü kaybeden kişilerin çalışma gücü kayıp oranı tespiti için hastalık listeleri bulunur. Engelli emekliliği kapsamında engelli rapor oranı %40 olarak belirlenmiştir. %40’tan daha az oranda engelli raporu olan kişiler erken engelli emekliliğinden faydalanamazlar. Bununla birlikte, engelli olan kişilerin engellilikten emekli olabilmesi için prim gün sayısı kanunen belirtilmiştir. Prim gün sayısı engelli olan kişilerin sigortaya giriş tarihi ve rapor oranına göre farklılık gösterir.