8 Eylül 1999’dan önce çalışmaya başladıysanız, prim günü ve çalışma yılını tamamlamanıza karşın yaş engeli sebebiyle emekli olamadıysanız siz de kısmi emeklilikten faydalanabilirsiniz. Peki nasıl? Kısmi emeklilik şartları nelerdir, kimler için nasıl uygulanır, işte bu konuda size pusula olacak ipuçları!
Emeklilik, belirli bir yaşa gelen ve bu süreyi çalışarak geçiren ya da belirlenen ödemeleri gerçekleştirilen kişilere sağlanan bir haktır. Koşulları sağlayan kişilere devlet ya da özel fonlar tarafından düzenli olarak maaş ödenir. Emeklilik için yaş, prim gün sayısı gibi çeşitli şartları karşılamak gerekir. Emeklilik ile birlikte kısmi emeklilik kavramı da sıkça dile getirilir. Kısmi emeklilik, normal emeklilik koşullarının sağlanamadığı durumlarda gündeme gelir. O halde kısmı emeklilik ne anlama gelir, şartları nelerdir, 1999 öncesi ve 2000 sonrası kısmi emeklilik koşulları nasıldır gibi soruların cevaplarını detayları öğrenmek için içeriği okumaya devam edebilirsiniz.
Kısmi emeklilik nedir?
Kademeli emeklilik olarak da adlandırılan kısmi emeklilik, standart emeklilik şartlarını elde edemeyen kişilere sunulan bir emeklilik modelidir. Kademeli emeklilikte sigortalı kişiler, emeklilik için tespit edilen gün sayısı ile koşulları sağlayıp yaş haddini karşılayamaması sebebiyle kısmi emekliliğe tabi olur. Sigortalılar, normal emekliliğe nazaran daha az süre ve prim gün sayısı ile emekli olabilirler. Kısmi emeklilikte 1999 yılı önemli bir tarihtir. Zira bu yıl yapılan değişiklik ve düzenlemeler bazı sigortalılar için şartların değişmesine neden olmuştur. Kademeli emeklilik ile 1999 yılı itibarıyla yapılan düzenlemelerden dolayı meydana gelen mağduriyetlerin giderilmesi hedeflenmiştir.
EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) kısmi emeklilik için sigorta başlangıç tarihi ve sigorta yatırılan prim gün sayısına bakılır. Bu kriterler kademeli olarak emekli olmak isteyenlere üç farklı seçenek sunar. Kademeli yani kısmi emeklilik için kadın ve erkek çalışanlarda ortaya çıkan bu üç seçenekte 3600, 4500 ve 5400 gün sigorta prim sayısı göz önüne alınır. Gün sayısına göre de kademeli emeklilik koşulları değişkenlik gösterebilir. Kadınlarda ve erkeklerde farklı durumlar ve koşullar söz konusu olur. Bunun sebebi ortaya çıkabilecek mağduriyetlerin önüne geçmektir.
Kısmi emeklilik kimler için geçerlidir?
8 Eylül 1999, EYT’nin başlangıç tarihi olarak kabul edilir. Kısmi emeklilik, sigortası 8 Eylül 1999’dan önce başlayan, prim gününü ve çalışma yılını tamamlamasına karşın yaş engeli sebebiyle emekli olamayan kişiler için geçerlidir. Bu yasadan faydalanabilmek için prim gün sayısı, yaş şartı ve sigorta süresinin bir arada karşılanması beklenir. Bağ-Kur, SSK, memur ve tarım sigortalısı olan kişiler kısmi emeklilikten yararlanabilirler.
Kısmi emeklilik koşulları nelerdir?
Kısmi emeklilikten faydalanabilmek için sigortalı kişilerin bağlı oldukları kuruma ve cinsiyetlerine bakılarak çeşitli koşulları karşılamaları gerekir. Kademeli emeklilik için belirlenen yaşa gelinmesi şart koşulur. Tespit edilen yaş sınırları 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan kişiler için söz konusu değildir. 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan kişiler yaş sınırı şartına bağlı kalmadan emekli olma şansına sahiptir.
Kısmi emeklilik de denilen kademeli emeklilikte 15 senelik sigortalılık süresi ile 3 bin 600 prim gün sayısını dolduran çalışanlar emekli olma hakkına sahip olurlar. 8 Eylül 1999’dan önce kadınlar 50 yaşında, erkekler ise 55 yaşında bu hakkı elde etmekteydi. 2014 yılının mayıs ayından itibaren kademeli yaş sınırı söz konusu olduğu için erkeklerin 60, kadınların ise 58 yaşında emekli olması söz konusu olmuştur.
EYT kısmi emeklilik nedir?
1999 yılı İşsizlik Sigortası Kanunu uygulanmaya başlanmadan önce sigortalı olmak için herhangi bir yaş sınırı söz konusu değildi. Bu yasaya göre kişilerin emekli olabilmesi için öne sürülen şartlar; kadınların 20, erkeklerin 25 senelik sigorta süresini tamamlaması, ölüm ve yaşlılık primleri ile 5000 günlük malullük primlerini ödemesi idi. Bununla birlikte bağımsız erkek sigortalıların 25, kadın sigortalıların ise 20 senelik primlerini ödeyerek emekli olabilmeleri mümkündü. Üstelik yaş sınırı da söz konusu değildi.
4447 sayılı yasaya göre ise kadın ve erkek sigortalıların emekli olabilmeleri için yaş sınırı tespit edilmiştir. Buna göre emekliliğe hak kazanmak için kadınların 58, erkeklerin ise 60 yaşına gelmeleri şart koşulmuştur. Yasa yürürlüğe girmeden önce emekli olan, emekliliğe iki sene ya da daha az süresi kalan sigortalı kişilerin hakları koruma altına alınmıştır. Emeklilik koşullarını sağlayamayan sigortalı kişilerin prim ödeme günleri ve yaş sınırları kademeli bir şekilde artırılmıştır. Emeklilikte yaşa takılanlar olarak adlandırılan EYT kapsamında bulunan sigortalı çalışanlar için ise tespit edilen emeklilik yaşından daha erken zamanda emekliliğe hak kazanabilecekleri bir süreç inşa edilmiştir.
EYT kısmi emeklilik; prim gün sayısını tamamlayan, emeklilik yaşına ulaşan, buna rağmen yaş koşulunu beklemek zorunda kalan sigortalı kişilerin haklarını korumak ve emekli olmalarını sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. 2008 yılı itibarıyla yaş sınırındaki yükseltmeden kaynaklanan mağduriyetin giderilmesi amaçlanmıştır. Buna göre yaş sınırını bekleyen sigortalı kişilerin kademeli olarak emekliliğe hak kazanmalarının önü açılmıştır.
EYT kısmi emeklilik kadınlar için nasıl uygulanır?
EYT kademeli emeklilikte kadın ve erkekler için yapılan uygulamalar birbirinden farklılık gösterir. Prim günü ödemesini tamamlamadan yaş koşulunu sağlayan kadın sigortalı kişiler, yaş haddinden emekli olmaya hak kazanırlar. Kadınlarda kısmi emeklilik yaşı erkeklere nazaran daha düşüktür. 15 senelik sigorta süresi ile 3 bin 600 iş gününü dolduran kadın sigortalı çalışanlarda tarih aralıklarına göre belirtilen yaşlar şöyle sıralanır;
- 2002-2005 yılları arası sigortalı olan kadınlarda 52
- 2005-2008 yıllarında sigortalı olan kadınlarda 54
- 2008-2011 arası sigortalı olan kadınlarda 56
- 2011’den sonra sigortalı olan kadınlarda ise 58 yaş sınırı söz konusudur
Kadın sigortalılar için geçerli olan EYT kısmi emeklilik tablosu şöyle özetlenebilir;
- 8 Eylül 1981 öncesinde işe başlayan kadın çalışanlar 15 yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim gününü tamamladıktan sonra 50 yaşında emekli olabilirler.
- 24 Mayıs 2002 – 23 Mayıs 2005 yılları arasında işe başlayan kadın çalışanlar 15 yıl sigortalılık süresini ve 3 bin 600 prim gününü tamamladıktan sonra 52 yaşında emekliliğe hak kazanabilirler.
- 24 Mayıs 2005 – 23 Mayıs 2008 yılları arasında işe başlayan kadın sigortalılar 15 yıl sigortalılık süresini ve 3 bin 600 prim gününü doldurduktan sonra 54 yaşında emekli olabilirler.
- 24 Mayıs 2008 – 23 Mayıs 2011 yılları arasında işe başlayan kadın çalışanlar 15 yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim gününü tamamladıktan sonra 56 yaşında emekli olmaya hak kazanırlar.
- 24 Mayıs 2011 ve sonrasında işe başlayan sigortalı kadın çalışanlar 15 yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim gününü doldurduktan sonra 58 yaşında emekli olabilirler.
- 8 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 yılları arasında sigortalı olan kadınlar 25 yıl sigortalılık süresi ile 4500 prim gününü tamamladıktan sonra 58 yaşında emekliliğe hak kazanırlar.
- Kadın çalışanların 5 bin 400 prim gününe göre sigortalı olmaları sigortalılık tarihleri baz alınarak 61, 62, 63, 64 ile 65 yaşa göre tespit edilir.
EYT kısmi emeklilik erkekler için nasıl uygulanır?
EYT kısmi emeklilikte erkek sigortalılar için belirlenen emeklilik şartları gün sayısına farklılık gösterir. 3 bin 600 günlük sigorta primi ile 4 bin 500 günlük sigorta primine göre iki şekilde hesaplama yapılır.
15 yıl sigortalılık şartı ile 3 bin 600 prim gün sayısını karşılayan erkek çalışanlarda sigortanın yapıldığı tarihe göre yaş koşulunu yerine getirme gerekliliği de söz konusu olur. Buna göre tarih aralıklarına göre belirtilen yaşlar şöyle sıralanır:
- 2002-2005 yılları arası sigortalı olan erkeklerde 56
- 2005-2008 arası sigortalı olanlarda 57
- 2008-2011 yılları arasında sigortalı olan erkeklerde 58
- 2011-2014 arası sigortalı erkeklerde 59
- 2014 sonrasında sigortalı olan erkeklerde ise 60 yaş koşulu aranır.
4 bin 500 sigorta prim gün sayısını tamamlayan erkeklerde 25 yıllık sigortalılık süresi ile beraber 60 yaş sınırı da söz konusudur. Kısmi emeklilik şartlarına göre 5400 gün sigorta prim sayısı olan erkek çalışanlarda ise sigortalılık tarihleri baz alınarak 63, 64 ve 65 yaş sınırı esas alınır.
1999 öncesi kısmi emeklilik şartları nelerdir?
SSK emeklilik tablosu, yürürlüğe giren yasaya bağlı olarak 1999 yılı öncesi ve 2000 yılı sonrasına göre değişiklik gösterir. 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan kişilerin emekliliğe hak kazanabilmeleri ve 1999 öncesi kısmi emeklilik şartlarını yaşayabilmeleri için yaş sınırı, prim gün sayısı ve sigortalı işe başlama tarihi koşullarını sağlamaları gerekir. Buna göre 1999 öncesi kısmi emeklilik tablosu; sigortalıların emekliliğe hak kazanabilmeleri için ulaşmaları gereken yaşa, cinsiyete, sigorta başlangıç tarihine ve prim gününe göre değişiklik gösterir.
2000 sonrası kısmi emeklilik şartları nelerdir?
1999 sonrası kısmi emeklilik için hak ve yükümlülüklerin bilinmesi son derece önemlidir. Bağ-Kur, SSK ve Emekli Sandığı isimli sosyal güvenlik kollarına bağlı olarak hizmet veren çalışanların emeklilik şartları yaş ve prim günü gibi kriterler bakımından birbirinden ayrılır. Emeklilik hesaplamasında cinsiyet ve doğum tarihi de şartlara dahil olur. Buna göre 2000 sonrası kısmi emeklilik şartları için tespit edilen emeklilik koşullarını şöyle özetlemek mümkündür:
SSK’lı kadın çalışanlar için;
- Sigortalılık süresi: 20 yıl
- Prim günü: 5000 – 5975 arası
SSK’lı erkek çalışanlar için;
- Sigortalılık süresi: 25 yıl
- Prim günü: 5000 – 5975 arası
Bağ-Kur’lu kadın çalışanlar için;
- Prim günü: 7200 gün
Bağ-Kur’lu erkek çalışanlar için;
- Prim günü: 9000 gün
Emekli Sandığına tâbi olan kadın çalışanlar için;
- Prim günü 7200 gün
Emekli Sandığına tâbi olan erkekler çalışanlar için;
- Prim günü 9000 gün
Sıralanan koşulların yerine getirilmesi durumunda sigortalı çalışanlar kademeli yani kısmi olarak emekli olmak hakkına sahip olurlar.
Yaş haddinden emekli olmak için hangi şartları sağlamak gerekir?
Yaş haddi ile emekli olmak, yaş kriterini sağlayan fakat şart koşulan prim gün sayısını tamamlayamayan sigortalı kişiler için geçerlidir. Bu kapsamda yer alan emeklilik şartları, sigorta başlangıç tarihine ve tabi olunan sigorta kurumuna göre farklılık gösterir. Yaş haddine bağlı emeklilik şartları, 5510 ve 4447 sayılı kanunlara göre değişir.
Prim günü eksik olan çalışanlar da emeklilik kakkını elde edebilir mi?
Prim gün sayısını doldurmak EYT emeklilik şartları arasında yer alır. 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olarak çalışmaya başlayan EYTliler, çalışmaya devam etmemeleri durumunda eksik prim günü sorunu ile karşı karşıya gelebilirler. Bu durumda çeşitli yöntemler uygulanabilir. Prim gününü tamamlamamış olan sigortalılar, geriye dönük olarak borçlanma yapabilir. Bunun için şu yollar izlenebilir:
- 4/C statüsüne sahip olan memurların aylıksız izinleri: 4/C statüsüne bağlı olarak hizmet veren kamu çalışanları, mevzuata uygun şekilde aldıkları aylıksız izinleri prim gününden düşürme hakkına sahiptir.
- Doktora ya da uzmanlık almak için yurt dışında geçirilen zaman: Sigortalı olmaksızın tıpta uzmanlık ya da doktora eğitimi gibi sebeplerle yurt dışında geçirilen sürelerin bildirilmesi ve prim gün sayısına eklenmesi mümkündür.
- Doğum borçlanması: 4/A, 4/B, 4/C statüsünde hizmet veren kadın çalışanlar, doğum sürecinde izin hakkından yararlanırlar. Bu süre zarfında ödenmeyen primler, emeklilik için gereken sürenin uzamasına neden olur. EYT’lilerin, sigorta başlangıç tarihinden sonra doğan çocukları için borçlanması ve kalan prim gün sayısını azaltması söz konusudur.
- Askerlik borçlanması: Er veya erbaş olarak görev yapılan günler, prim süresinden düşürülebilir.