Bireysel emeklilik tasarruf ve yatırım sistemi kanununda yapılan değişiklikle kamu ve özel sektör çalışanlarından 45 yaş altı herkese BES zorunlu hale getirilecek. Ancak çalışan istediğinde cayma hakkını da kullanabilecek. Sosyal Güvenlik Uzmanı Oğuz Aslım, yasayla ilgili son gelişmeleri ve insan kaynakları uzmanlarının dikkat etmesi gereken adımları anlatıyor.
45 yaş altı ücret karşılığı çalışanların, işverenleri aracılığıyla otomatik olarak emeklilik planına dahil olmasını içeren Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda Değişiklik Yapılmasına dair Kanun Tasarısı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı. Otomatik BES uygulamasını getiren yürürlük, 1 Ocak 2017’de başlayacak. Kanun, çalışanın bordrosundaki maaşı karşılığı zorunlu kesinti yapılarak tasarrufa yönlendirilmesi amacıyla cinsiyet farkı ve iş kolu gözetilmeksizin 45 yaş altı bütün çalışanları kapsayacak. Ancak çalışanlar cayma hakkını da kullanabilecek. Sosyal Güvenlik Uzmanı Oğuz Aslım, yasa ile ilgili şirketlerin ve İK profesyonellerinin dikkat etmesi gereken adımları anlatıyor.
Birikim yapmayı sağlıyor
Oğuz Aslım, yasanın çalışanlara hem avantajlarının hem de dezavantajlarının olduğu belirterek sözlerine başlıyor. BES sisteminin birikim yapmaya yardımcı olduğunu söyleyen Aslım, “Çalışanların birikimleri yüzde 25 devlet katkı payı ile desteklenir, yani yapmış olduğunuz her katkı payı için yüzde 25 devlet katkısı elde edersiniz, devlet katkısı limiti, aylık brüt asgari ücretinin yüzde 25’i kadar. Ayrıca BES fonunuzu ve şirketinizi değiştirme hakkınız var, herhangi bir ücret ödemeden başka bir şirkete geçiş yapabilirsiniz ve fonlarınızı istediğiniz zaman kontrol edebilirsiniz” diyor. BES ödemelerinin çalışanın bütçesi doğrultusunda azaltılabileceğini ya da dondurulabileceğini dile getiren Aslım, BES fonlarının vergiden muaf olduğunu söylüyor. BES’ten 10 yıl doldurmadan çıkılması halinde devletin ciddi miktarda kesinti yaptığını, bu nedenle çalışanların zor durumda kalmaları durumunda dahi sistemden çıkmamaları gerektiğini vurgulayan Aslım, BES’in diğer dezavantajlarını şöyle sıralıyor: “BES’te fonların iyi yönetilmemesi durumunda çalışanlar istedikleri oranda gelir elde edemeyebilir. Bunun yanı sıra BES şirketleri yönetim kesintileri yapar. Bu kesintilerin oranı genellikle yüzde 8-10 aralığında yer alır.”
Çalışan iki ay içinde cayabilecek
Çalışanların, emeklilik planına dahil olduğunun kendilerine bildirildiği tarihten itibaren iki ay içinde sözleşmeden cayabileceğini kaydeden Aslım, “Cayma halinde, ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte 10 iş günü içinde çalışana iade edilecek. BES şirketi, cayma süresince ödenen katkı paylarının değer kaybetmemesini sağlayacak şekilde fon yönetiminden sorumlu olacak” diye konuşuyor. Aslım, cayma hakkını kullanmayan çalışanın ise belirlenecek hallerde katkı payı ödemesine ara verilmesini talep edebileceğini anlatıyor.
Yasa tüm işverenleri kapsıyor
Aslım, çalışan sayısı belirtilmeksizin bütün işverenlerin 6740 sayılı BES kanununa göre çalışanlarını, BES sisteminde değerlendirmekle ve yasal yükümlülükleri uygulamakla mecbur olduğunu vurguluyor. “Çalışan katkı payı, işverenin taraf olduğu 9.6.1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu kapsamındaki haciz ve iflas yoluyla takip bakımından işçi alacağı niteliğinde imtiyazlı bir alacaktır” diyen Aslım, “İşverenler bu madde kapsamındaki yükümlülükleri bakımından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca denetlenir. İşverenin bu madde kapsamındaki yükümlülüklerine ve bu madde uyarınca yürürlüğe konulan düzenlemelere uymaması halinde, her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca idari para cezası uygulanır” açıklamasını yapıyor. Uygulamanın çalışanın bilgisi dahilinde yapılacağının altını çizen Aslım, şöyle devam ediyor: “İK departmanları öncelikle BES sistemi gereğince bordro düzenlenmesi aşamasında kanunun emrettiği şekilde çalışmaları yürütecek. Çalışanın onayını ve gerekli belgeleri özlük dosyasına koyup, gerekli bakanlıklara evrakları hem yazılı olarak hem de internet ortamından bildirecek. Ardından da çalışan adına yapılan kesintilerini BES hissedarı adına ilgili BES şirketi hesabına ödeyecek.” BES’e uyum sağlamak için oluşturulan ana hatların belli olduğunu, yasaya entegre konusunda ilgili bakanlıkların kendi aralarında koordine çalışma yaptığını ifade eden Aslım, şirketlerin ve İK departmanlarının kanunun uygulamasında zorluk çekmeyeceğini belirtiyor.
İşveren nelere dikkat etmeli?
Aslım, işverenin çalışanını, emeklilik planı düzenleme konusunda Hazine Müsteşarlığı’nca uygun görülen bir şirketin sunacağı emeklilik planına dahil edebileceğini söylüyor ve bu tutarın en geç çalışanın ücretinin ödeme gününü takip eden iş günü işveren tarafından şirkete aktarılacağını vurguluyor. “İşveren katkı payını zamanında şirkete aktarmaz veya geç aktarırsa, çalışanın birikiminde oluşan parasal kayıptan sorumlu olacak” diye konuşan Aslım, sözlerini şöyle noktalıyor: “Çalışan, otomatik katılıma ilişkin emeklilik sözleşmesinde belirlenen tutardan daha yüksek bir tutarda kesinti yapılmasını işverenden talep edebilecek. Buradan da anlaşılacağı gibi işverenlerin kasasından bir ödeme yükümlülüğü yok, fakat çalışanların ücretlerini anlaşma esasına göre süresinde ödeme yükümlülüğü işverene gizli sorumluluk yüklüyor. Tahsilat zorluğu çeken, ifl as erteleme ya da icra takibinde olan şirketlerin bu yükümlülükte taahhüdü bazı sıkıntılara sebebiyet verebilir. Eğer işveren çalışanının kesintisini belirtilen süre içerisinde BES şirketi hesabına aktaramazsa kayıplardan doğrudan sorumlu olur ki bu durum işveren için bir risktir.”
